عزل شدن وصی از وصایت
قوانین جاری کشور حق نظارت بر اعمال وصی را برای هیچ یک از مقامات رسمی قرار نداده است بنابراین وصی موظف است هر عملی را که موصی به عهده او قرار داده است را مطابق وصیت نامه انجام دهد و در غیر این صورت مسئول جبران خسارات‌های وارده بوده و برکنار خواهد شد.
روند رسیدگی به تقاضای عزل وصی در دادگاه
عنوان وصی به چه شخصی اطلاق میشود؟
فردی را که موصی یا همان متوفی جهت اجرای وصایای خود تعیین می‌نماید را وصی می‌گویند. این وصایا ممکن است مربوط به سرپرستی کودکان، اداره اموال متوفی و تصفیه ترکه او و یا تملیک مالی معین، اجرای تشریفات مذهبی و کفن و دفن متوفی همچنین ادای واجبات بوده که توسط موصی بر عهده شخصی حقیقی یا حقوقی قرار داده میشود.
انواع وصایت
وصایت به ترتیب
موصی مختار است چند نفر را به ترتیب به عنوان وصی معین نماید. به عنوان مثال ذکر کند که شخصی به نام محمد اولین وصی است و در صورتی که شخص اول (محمد) به هر نحوی از جمله خیانت در وصایت، دچار شدن به بیماری یا جنون و یا فوت، از سمتش برکنار شد، شخص دوم به نام رضا وصی باشد و در صورت پیش آمدن هر یک از اتفاقات مزبور برای رضا، سعید وصی باشد و همین‌طور سایر افراد.
وصایت به انتخاب وصی
موصی قادر به انتخاب فردی است که اختیار انتخاب وصی پس از فوت او را داشته باشد تا اموری از جمله اداره اموال متوفی که توسط خود فرد انجام می‌شده، به عهده‌ی وصی انتخابی پس از او قرار بگیرد.
اختیارات و تکالیفی که بر عهده وصی است
از آنجایی که حق نظارتی بر اعمال وصی توسط هیچ یک از قوانین جاری کشور قرار داده نشده است، بنابراین وصی باید هر عملی را که موصی به عهده او قرار داده است را مطابق وصیت نامه انجام دهد و در صورتی که وصی بر خلاف وصیت متوفی رفتار کند قاعدتا باید برکنار شده و کلیه خسارات وارده را نیز جبران نماید. در صورتی که وصی به هر یک از دلایل ذکر شده، برکنار شود دادگاه مکلف به انتخاب و تعیین فرد دیگری به عنوان وصی می‌باشد. در صورتی که وصی توسط دادگاه تعیین شود، قابل تغییر و تبدیل نخواهد بود مگر در مواردی که خیانت او محرز و اثبات گردد.
تفویض وصیت توسط وصی به دیگری
با توجه به مطالب ذکر شده وصی میتواند در صورت داشتن اختیارات شخصی را به عنوان وصی بعدی مشخص و تعیین نماید. اما در این امر وصی جدید زمانی دارای اختیارات و حقوق و تکالیف وصی قبلی خواهد شد که وصی اول فوت نموده و یا بنابر دلایلی نتواند امر مورد وصایت را انجام دهد. در واقع وصی قادر به واگذاری حقوق و تکالیف خود به دیگری در زمان حیاتش نمی‌باشد به دلیل اینکه هدف اصلی متوفی علاوه بر انجام امور او، مد نظر قرار دادن ویژگی‌های شخصیت وصی نیز بوده است. واگذاری حقوق و تکالیف به شخصی دیگر در امور مربوط به وصایت، در صورت اذن موصی به چنین موضوعی در وصیت نامه، فاقد اشکال و صحیح خواهد بود. با توجه به تمام ممنوعیت‌های اشاره شده وصی قادر به انتخاب وکیل یا نماینده جهت انجام امور خود می‌باشد. در صورتی که موصی در وصیت نامه حق تعیین وکیل را از وصی سلب نموده باشد، وصی دیگر قادر به تعیین وکیل برای خود نخواهد بود.
امانت در تعهدات وصی
اموال متوفی که در دست وصی قرار دارد همانند امانت و ید وصی امانی است، با این اوصاف وصی امین بوده و در صورت بروز اتفاق و از بین رفتن یا معیوب گشتن مال موصی، اگر همه‌ی مراقبت‌های لازم را به عمل آورده باشد و مرتکب تقصیر نشده باشد، متضمن جبران خسارت نخواهد بود.
نکاتی در رابطه با عزل وصی
- در مثال پدری که همسر خود و مادر فرزندان را شایسته برای ولایت فرزندانش نمی‌داند، در صورتی که وصی از سوی پدر برای امور فرزندان تعیین شده باشد و پس از فوت پدر، مادر ادعای دارا بودن صلاحیت ولایت بر فرزندان را داشته باشد، در صورت تشخیص صلاحیت مادر توسط دادگاه، حکم به انعزال وصی تعیین شده خواهد نمود.
- در صورت زوال وصفی در وصی که وصایت مقید به آن بوده، وصی عزل می‌گردد. در صورت رفع مانع توسط وصی، میتواند مجددا به کار خود ادامه دهد.
دادگاه صالح جهت طرح دعوای عزل وصی
دعوای عزل وصی، با مطرح نمودن و پیگیری و همچنین پرداخت هزینه‌های دادرسی، در صلاحیت دادگاه‌های خانواده است. در واقع هر فرد ذینفع در وصیت و یا نماینده قانونی آن‌ها میتواند خواستار عزل وصی از دادگاه خانواده باشد.
سوالات متداول درمورد عزل شدن وصی از وصایت
وصی کیست و چه وظایفی دارد؟
وصی فردی است که موصی پس از فوت خود جهت اجرای وصایای مختلف مانند سرپرستی کودکان، اداره اموال، تصفیه ترکه یا ادای واجبات مذهبی تعیین میکند. وصی موظف است مطابق وصیت نامه عمل کرده و در غیر این صورت مسئول جبران خسارات وارده است.
چه مواردی موجب عزل وصی میشود؟
عزل وصی زمانی صورت میگیرد که وصی بر خلاف وصیت عمل کند، خیانت کند، صلاحیت خود را از دست بدهد، فوت کند یا به دلایلی نتواند وظایف خود را انجام دهد. در این صورت دادگاه وصی جدیدی تعیین میکند.
آیا وصی میتواند وظایف خود را به دیگری تفویض کند؟
وصی تنها در صورت فوت یا عدم توانایی در انجام وظایف، و با اذن موصی، میتواند حقوق و تکالیف خود را به شخص دیگری منتقل کند. واگذاری وظایف در زمان حیات وصی بدون اذن موصی صحیح نیست.
وصی امین است یا مالک اموال موصی؟
اموال متوفی که در دست وصی قرار دارد به صورت امانت است و وصی امین محسوب میشود. در صورتی که وصی مراقبت‌های لازم را انجام داده باشد و خسارتی رخ دهد، مسئولیتی نخواهد داشت.
دادگاه صالح برای عزل وصی کدام است؟
دادگاه خانواده صالح به رسیدگی به دعوای عزل وصی است و هر فرد ذینفع یا نماینده قانونی او میتواند درخواست عزل وصی را در این دادگاه مطرح نماید.
آیا امکان بازگشت وصی به سمت خود وجود دارد؟
در صورتی که وصی به دلیل زوال وصف یا مانعی از سمت خود کنار گذاشته شده باشد و آن مانع رفع شود، میتواند مجدداً به انجام وظایف وصایت بازگردد.
وصی میتواند وکیل یا نماینده تعیین کند؟
وصی میتواند وکیل یا نمایندهای برای انجام امور خود تعیین کند، مگر اینکه موصی در وصیت نامه این حق را از او سلب کرده باشد.
اگه وصی تو خرج و مخارج بچه‌ها سوءاستفاده کنه، کی میتونه عزلشو بخواد؟
هر ذینفع در وصیت، مانند وراث یا نماینده قانونی آن‌ها، میتواند با طرح دعوی در دادگاه خانواده تقاضای عزل وصی را به دلیل سوءاستفاده یا خیانت در وصایت مطرح کند.
وصی میتونه اموال متوفی رو بفروشه واسه خودش؟
خیر، وصی صرفاً امین اموال است و مالکیتی بر آن‌ها ندارد. فروش اموال بدون مجوز قانونی یا خلاف وصیت، موجب مسئولیت مدنی و حتی عزل وصی خواهد شد.
اگه وصی مریض بشه یا دیگه نتونه کارا رو انجام بده چی میشه؟
در چنین شرایطی، دادگاه خانواده با درخواست ذی‌نفعان فرد دیگری را به عنوان وصی جایگزین تعیین میکند تا امور متوفی یا سرپرستی فرزندان مختل نشود.
مادر میتونه جای وصی که پدر تعیین کرده بوده سرپرست بچه‌ها بشه؟
بله، در صورتی که دادگاه صلاحیت مادر را برای ولایت فرزندان تایید کند، وصی تعیین شده از سمت خود عزل خواهد شد و مادر میتواند عهده‌دار حضانت یا ولایت گردد.
وصی میتونه وظایفشو بده به یه نفر دیگه انجام بده؟
وصی اصولاً حق واگذاری مسئولیت به دیگری را ندارد، مگر اینکه موصی در وصیت‌نامه چنین اجازه‌ای داده باشد. البته وصی میتواند در برخی امور وکیل بگیرد مگر اینکه در وصیت‌نامه این حق از او سلب شده باشد.
اگه وصی اشتباه کنه و مالی از بین بره، باید خسارت بده؟
اگر وصی تمام دقت و مراقبت لازم را به کار برده باشد و تقصیری از او سر نزده باشد، مسئولیتی ندارد. اما در صورت تقصیر یا کوتاهی، ملزم به جبران خسارت خواهد بود.
دادخواست عزل وصی باید کجا ثبت بشه؟
دعوای عزل وصی در صلاحیت دادگاه خانواده محل اقامت وصی یا محل وقوع ترکه است و باید با رعایت تشریفات قانونی و پرداخت هزینه دادرسی مطرح گردد.
وصی میتونه دوباره به سمتش برگرده بعد از عزل؟
در صورتی که علت عزل مثلاً بیماری یا مانع موقتی بوده باشد و آن مانع رفع شود، امکان بازگشت وصی به سمت خود با تایید دادگاه وجود دارد.
چند نفر میتونن با هم وصی باشن؟
بله، موصی میتواند بیش از یک وصی تعیین کند یا وصی‌های متوالی مشخص نماید. در صورت عزل یا فوت وصی اول، وصی بعدی طبق وصیت جایگزین خواهد شد.
اگه وصی پولارو به نفع خودش خرج کنه، غیر از عزل مجازاتم میشه؟
بله، در صورت سوءاستفاده مالی یا خیانت در امانت، علاوه بر عزل از سمت وصایت، وصی میتواند تحت تعقیب کیفری قرار گیرد و مسئول جبران خسارات نیز خواهد بود.