انواع اوراق قرضه
امروزه افراد بسیاری قادر به خرید برخی وسایل ضروری از جمله خودرو، ملک و… نیستند و برای این کار نیازمند دریافت وام هستند. لازم به ذکر است که کسب و کارها نیز مانند مردم جهت توسعه یافتن و یا کسب منافع، نیاز به وام دارند. میزان وام درخواستی کسب و کارها معمولا خارج از توان بانکها میباشد. در این مواقع شرکتها با استفاده از روش دیگری به تامین مالی و کسب اهداف خود میپردازند. اوراق قرضه عنوانی است که به این روش اطلاق میگردد.
انواع اوراق قرضه در ایران
مفهوم اوراق قرضه
اوراق قرضه یک نوع از سرمایه گذاری است که به موجب آن، سرمایه گذار مبلغی را به شخصی حقیقی یا حقوقی میدهد. شرکت سرمایه پذیر یا اعتبار گیرنده نیز به بازپرداخت وجه مورد نظر و سود دورهای آن در بازه زمانی مشخص، تعهد مینماید.
فراخوانی
فراخوانی به این معنی است که شرکت صادر کننده اوراق مورد نظر، قابلیت این را دارد که در زمان دلخواه، نسبت به فراخوانی اوراق قرضه اقدام نماید. در واقع شرکت مورد نظر میتواند پیش از موعد سررسید نسبت به بازخرید اوراق اقدام نماید. استفاده از این ویژگی ممکن است زمانی انجام شود که نرخ بهره در حال کاهش باشد که در این صورت قادر به عرضه اوراق قرضه بیشتری است تا به این وسیله پول بیشتری را حفظ نماید. نفع این کار علاوه بر شرکت عرضه کننده، مشمول خریدار نیز میشود و بهره بیشتری به او تعلق خواهد گرفت.
امکان فروش
برخی از اوراق شرایطی را دارند که، امکان فروش اوراق مورد نظر را قبل از موعد سررسید و باارزش اصلی، به فروشنده اعطا مینماید. این عمل قابلیت اعمال در زمان دلخواه را نداشته و نیازمند در نظر گرفتن زمان قبلی است.
اوراق قرضه قابل تبدیل
در برخی موارد امکان تبدیل اوراق مورد نظر به سهام شرکت وجود دارد که با صدور این اوراق، شاهد مشخص شدن زمان و قیمت تبدیل آنها به سهام، به طور دقیق هستیم. این نوع از اوراق معمولا دارای نرخ پایین و سهام عادی بالقوه بیشتری هستند.
اوراق قرضه تضمین شده
این اوراق توسط یک وثیقه تضمین شده و شرکت صادر کننده آن دارایی کافی را برای پوشش ارزش اوراق تضمین میکند و این اطمینان را میدهد که در صورت ورشکستگی شرکت، دارایی آن به صاحبان سهام تعلق خواهد گرفت.
اوراق قرضه تضمین نشده
این اوراق تضمینی نداشته و تنها اعتبار شرکت قابلیت اکتفا دارد. اوراق دولتی از این دسته بوده و دارای اعتبار کافی است.
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه دولتی
صدور اوراق قرضه دولتی به جهت تامین مالی برنامهها و همچنین لیست حقوق است. این نوع از اوراق در پرداخت صورت حسابها نیز کاربرد دارند.
اوراق قرضه شهرداری
صدور این اوراق به عهده کشورها، ایالتها، مناطق و شهرها است و تامین مالی پروژهها و عملیات را سبب میگردد. مانند هزینههای ساخت مدرسه، بیمارستان، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و… در واقع زمانی که درآمد حاصل از مالیاتهای جمع آوری شده، کافی نباشد، شهرداریها نسبت به صدور اوراق قرضه اقدام مینمایند. شایان ذکر است سودی که از این اوراق حاصل میشود، معاف از مالیات است.
اوراق قرضه شرکتی
صدور این اوراق توسط یک شرکت یا کسب و کار بوده و هدف آن تامین مالی و جبران هزینهها است. این اوراق به نسبت اوراق دولتی دارای ریسک بیشتری است، اما سود آن نیز بیشتر است. این اوراق از تنوع بالایی برخوردار بوده و مالیات بیشتری به آن تعلق میگیرد.
ویژگیهای اوراق قرضه
- سود سهمی که به سهامداران پرداخت میشود به دارنده اوراق تعلق نداشته و او مالکیتی در شرکت ندارد.
- زمان سررسید این اوراق مشخص میباشد. برخی از آنها به تدریج سررسید شده و برخی دیگر در یک مقطع زمانی معین.
- هدف برخی شرکتها از انتشار اوراق قرضه، ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران است.
- دارندگان این اوراق تنها در صورت ادغام شرکت با دیگر شرکتها و یا انتشار اوراقی دیگر، حق رای دارند.
- در صورت عرضه خصوصی این اوراق، تنها ناشر و خریدار دارای حق فروش هستند.
- حقوق دارنده این اوراق در قرارداد تعیین شده و همچنین حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد.
تفاوت اوراق قرضه و سهام
- در سهام، سود ثابت نبوده و بسته به شرکت و پیشرفت آن متغییر است در حالی که نرخ ثابتی برای سود اوراق قرضه وجود دارد.
- خریدار سهام یک شرکت مالک بخشی از شرکت بوده و شریک سود و زیان آن است. در حالی که در اوراق قرضه، فرد صرفا طلبکار محسوب میشود.
نکته مهم: به دلیل ثابت بودن نرخ سود در اوراق قرضه، این اوراق توسط شورای نگهبان غیر شرعی بوده و رسما وجود ندارد. البته اوراقی دیگر تحت عنوان اوراق مشارکت، با ماهیتی متفاوت جایگزین اوراق قرضه شده است.
سوالات متداول درمورد انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه چیست و چه کاربردی دارد؟
اوراق قرضه ابزاری برای تأمین مالی است که به موجب آن سرمایهگذار مبلغی را در اختیار شرکت یا دولت قرار میدهد و در مقابل، اصل پول و سود دورهای مشخصی در زمان سررسید دریافت میکند. این اوراق برای تأمین مالی پروژهها، هزینهها و توسعه کسبوکارها استفاده میشوند.
اوراق قرضه چه تفاوتی با سهام دارد؟
در اوراق قرضه نرخ سود ثابت است و دارنده آن صرفاً طلبکار شرکت یا دولت محسوب میشود، در حالی که سهامدار مالک بخشی از شرکت است و سود او وابسته به عملکرد شرکت است. همچنین دارندگان اوراق قرضه حق مدیریت یا مالکیت در شرکت ندارند.
اوراق قرضه قابل تبدیل چیست؟
این نوع اوراق قابلیت تبدیل به سهام شرکت را دارند. زمان و قیمت تبدیل در هنگام صدور اوراق مشخص میشود. این اوراق معمولاً نرخ سود کمتری دارند ولی امکان دسترسی به سهام عادی بالقوه را فراهم میکنند.
تفاوت اوراق قرضه تضمین شده و تضمین نشده چیست؟
اوراق قرضه تضمین شده توسط وثیقه یا دارایی شرکت پشتیبانی میشود و ریسک کمتری دارد، اما اوراق قرضه تضمین نشده فقط بر اساس اعتبار شرکت صادرکننده است و هیچ وثیقهای ندارد. اوراق دولتی اغلب از نوع تضمین نشدهاند ولی به دلیل پشتوانه دولت، ریسک کمتری دارند.
اوراق قرضه دولتی و شهرداری چه تفاوتی دارند؟
اوراق قرضه دولتی برای تأمین مالی برنامههای عمومی و پرداخت هزینهها توسط دولت منتشر میشوند. در مقابل، اوراق قرضه شهرداری توسط شهرها یا مناطق مختلف برای تأمین مالی پروژههای شهری مثل ساخت مدارس، بیمارستانها، پلها و فرودگاهها صادر میشوند.
آیا اوراق قرضه در ایران وجود دارد؟
اوراق قرضه به دلیل داشتن سود ثابت و ماهیت ربوی، توسط شورای نگهبان غیرشرعی اعلام شده و در ایران وجود ندارد. به جای آن، ابزار مالی اسلامی مانند «اوراق مشارکت» و «صکوک» مورد استفاده قرار میگیرد که با مبانی فقهی و شرعی سازگار هستند.
ویژگیهای اصلی اوراق قرضه چیست؟
از ویژگیهای اوراق قرضه میتوان به داشتن زمان سررسید مشخص، نرخ سود ثابت، عدم مالکیت در شرکت صادرکننده، و امکان عرضه خصوصی یا عمومی اشاره کرد. همچنین دارنده اوراق حق دریافت اصل مبلغ اسمی و سود تعیینشده را دارد.
من به یه وام بزرگ برای کسب و کارم نیاز دارم، اما بانک ها اینقدر پول نمیدن. چکار باید بکنم؟
در چنین مواردی، شرکتها برای تأمین مالی پروژههای بزرگ خود میتوانند از طریق عرضه اوراق قرضه اقدام کنند. این اوراق، به سرمایهگذاران امکان میدهند تا مبلغی را در اختیار شرکت قرار دهند و شرکت متعهد به بازپرداخت اصل پول به همراه سود دورهای در یک زمان مشخص میشود.
اگه من اوراق قرضه یه شرکتی رو بخرم، میتونم اون رو قبل از سررسید بفروشم؟
بله. برخی از اوراق قرضه دارای قابلیتی هستند که به شما امکان فروش آنها را قبل از موعد سررسید و با ارزش اصلی، میدهد. البته این کار باید در زمان از پیش تعیینشده انجام شود.
اگه شرکتی که ازش اوراق قرضه خریدم ورشکست بشه، سرمایه من از بین میره؟
در صورتی که اوراق قرضه شما از نوع اوراق تضمینشده باشد، خیر. این اوراق توسط یک وثیقه یا دارایی شرکت تضمین میشوند و در صورت ورشکستگی، صاحبان اوراق از محل آن داراییها به حق خود میرسند. اما اگر اوراق تضمیننشده باشند، تنها به اعتبار شرکت وابسته است.
اوراق قرضه قابل تبدیل یعنی چی؟
اوراق قرضه قابل تبدیل، اوراقی هستند که میتوانند در زمان و قیمت از پیش تعیینشده به سهام شرکت تبدیل شوند. با تبدیل آنها، شما مالک بخشی از شرکت خواهید شد، اما تا قبل از تبدیل، صرفاً طلبکار هستید.
اگه اوراق قرضه شهرداری رو بخرم، سودی که به دست میارم مالیات داره؟
خیر. سودی که از اوراق قرضه شهرداری حاصل میشود، به جهت تشویق سرمایهگذاری در پروژههای عمومی، معاف از مالیات است.
میشه اوراق قرضه رو با سهام مقایسه کنید؟
در اوراق قرضه، شما طلبکار شرکت هستید و سود ثابتی دریافت میکنید. اما در سهام، شما مالک بخشی از شرکت هستید و در سود و زیان آن شریک میشوید. سهام سود متغیر دارد، در حالیکه اوراق قرضه سود ثابتی را تضمین میکنند.
آیا اوراق قرضه شرکتی امن تر از اوراق دولتیه؟
خیر. اوراق قرضه شرکتی معمولاً ریسک بالاتری نسبت به اوراق دولتی دارند، چرا که اعتبار آنها به عملکرد یک شرکت بستگی دارد. با این حال، سود این اوراق نیز معمولاً بیشتر است.
چرا میگن اوراق قرضه در ایران رسما وجود نداره؟
بر اساس متن، به دلیل اینکه اوراق قرضه دارای نرخ سود ثابت هستند، از سوی شورای نگهبان غیرشرعی اعلام شدهاند. به همین دلیل، اوراقی با ماهیت متفاوت تحت عنوان اوراق مشارکت جایگزین آنها شدهاند.
اگه شرکت صادرکننده اوراق قرضه بخواد قبل از موعد سررسید اونا رو پس بگیره، میتونه؟
بله. برخی از اوراق دارای ویژگی فراخوانی هستند که به شرکت صادرکننده این اجازه را میدهد که قبل از موعد سررسید، اقدام به بازخرید اوراق کند. این امر معمولا زمانی رخ میدهد که نرخ بهره در بازار کاهش یابد.
اگه من اوراق قرضه داشته باشم، میتونم در مورد تصمیمات شرکت رای بدم؟
خیر. دارندگان اوراق قرضه حق رأی در شرکت ندارند. حق رأی آنها تنها در شرایط بسیار خاصی مانند ادغام شرکت یا انتشار اوراق جدید، ایجاد میشود.