روشهای اعتراض به آرای صادره از دادگاه
با وجود اینکه مطابق قانون، اصل بر عادلانه بودن احکام صادره از دادگاه و رعایت موازین شرعی و قانونی در آن است، اما قانون حقی را برای اصحاب دعوا پیش بینی کرده تا از طریق آن به آرای صادره از دادگاه اعتراض نمایند. چراکه همواره این امکان وجود دارد که در رای صادر شده اشتباهی وجود داشته باشد و یا موضوعی جدید کشف شده و موجب تغییر رای صادره بشود. روش‌هایی که برای اعتراض به آرای صادره از دادگاه در نظر گرفته شده است به دو دسته تقسیم میشود. برخی از این روش‌ها اصولا در تمامی کلیه موارد مجاز بوده و برخی دیگر تنها در شرایط خاصی که توسط قانون پیش بینی شده است، امکان پذیر هستند. هر یک از این روش‌ها مراحل مخصوص به خود را داشته و نحوه طرح و رسیدگی ویژه‌ای به هرکدام تعلق می‌گیرد که باید مطابق با مهلت مقرر شده در قانون انجام شوند. هدف از این نوشته، برسی روشهای اعتراض به آرای دادگاه، روش عادی و فوق العاده شکایت از آرا است.
فرجام خواهی و تفاوت آن با سایر روشهای اعتراض
روشهای اعتراض به رای دادگاه
پس از صدور رای بدوی توسط دادگاه، هر یک از اصحاب دعوا قادر به برسی مفاد رای صادر شده است. قانون این امکان را برای آن‌ها در نظر گرفته تا در صورتی که رای صادر شده را مخالف قانون بدانند، در مهلت قانونی مقرر بدان اعتراض نمایند. روش‌هایی که برای اعتراض به رای دادگاه‌ها در نظر گرفته شده به دو صورت عادی و فوق العاده می‌باشند که هر کدام مراحل مختص به خود را دارند که در ادامه به برسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
طرق عادی شکایت از آرا
این روش اعتراض اصولا مجاز است جز در مواردی که قانون استثنائی برای آن‌ها قائل شده باشد. آیین دادرسی مدنی ایران، این روش‌ها را به دو دسته واخواهی و تجدید نظر خواهی تقسیم کرده که هر کدام احکام متفاوتی دارند.
واخواهی
واخواهی، یکی از روش‌هایی است که در اعتراض به آرای صادره از دادگاه‌ها به کار گرفته میشود. مطابق ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، واخواهی مختص احکامی است که به صورت غیابی صادر میشود. از این رو این روش اعتراض به احکام غیابی است. بنابراین در صورتی که یک حکم به صورت غیابی صادر میشود، محکوم علیه دعوای نخستین میتواند نسبت به حکم صادره اعتراض نماید. به موجب ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای واخواهی افراد مقیم ایران تا 20 روز و افراد مقیم خارج دو ماه از ابلاغ واقعی می‌باشد. دادگاه صادر کننده حکم غیابی صلاحیت رسیدگی به دادخواست واخواهی را دارد.
تجدید نظر خواهی
در صورتی که قابلیت تجدید نظر خواهی برای آرای صادره از دادگاه پیش بینی شده باشد، طرفین دعوا میتوانند مطابق مهلت مقرر شده در قانون، از حکم صادره، تجدید نظر خواهی نمایند. مگر در مواردی که تجدید نظر خواهی از آن رای، به موجب قانون استثناء شده و قابل تجدید نظر خواهی نباشد. مهلت قانونی مقرر شده برای طرح دادخواست در دعاوی کیفری، همانند دعاوی حقوقی بوده و برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج، دو ماه از ابلاغ رای و یا انقضای مهلت واخواهی می‌باشد.
طرق فوق العاده شکایت از آرا
فرجام خواهی
فرجام خواهی روشی فوق العاده برای اعتراض به رای دادگاه است که مطابق با آن رای مورد درخواست فرجام با موازین شرعی و مقررات قانونی تطبیق داده میشود. دیوان عالی کشور نسبت به دادخواست فرجام خواهی رسیدگی خواهد کرد، که با تایید و یا نقض رای (مورد درخواست فرجام)، وظیفه خود که نظارت بر حسن اجرای صحیح قوانین است را انجام میدهد. رسیدگی به فرجام خواهی توسط دیوان عالی کشور به این صورت است که یا رای مورد اعتراض را تایید می‌نماید و یا آن را نقض کرده و به شعبه صادر کننده رای یا شعبه هم‌عرض ارجاع میدهد زیرا رسیدگی مجدد به ماهیت دعوا از وظایف دیوان عالی کشور محسوب نمی‌گردد. بلکه تنها رای صادره از سوی دادگاه را از جهت انطباق آن با موازین شرع و قانون، مورد برسی قرار خواهد داد.
اعاده دادرسی
اعاده دادرسی یکی دیگر از روشهای فوق العاده اعتراض به آرا است، که به موجب آن، مرجع صادر کننده رای، تحت شرایطی رای را دوباره برسی میکند. به عنوان مثال در صورتی که پس از صدور حکم دادگاه اسناد و مدارک جدیدی پیدا شود که دلالت بر بی گناهی فرد داشته باشد، می‌توان درخواست اعاده دادرسی کرد. مهلت این درخواست برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افرادی که در خارج از کشور اقامت دارند دو ماه است.
اعتراض شخص ثالث
با وجود اینکه آرای صادره از دادگاه‌ها تنها در مورد طرفین دعوا می‌باشد، گاها احکام آثاری را مرتبط با اشخاص ثالث نیز به بار می‌آورند. به این ترتیب شخصی که حکم صادره از دادگاه حقوقش را تحت تاثیر قرار میدهد، قادر به اعتراض می‌باشد.
سوالات متداول از روشهای اعتراض به آرای صادره از دادگاه
روشهای اعتراض به آرای دادگاه کدامند؟
روشهای اعتراض به آرای دادگاه به دو دسته عادی و فوقالعاده تقسیم میشوند. طرق عادی شامل واخواهی و تجدیدنظرخواهی و طرق فوقالعاده شامل فرجامخواهی، اعاده دادرسی و اعتراض شخص ثالث است.
واخواهی چیست و چه تفاوتی با تجدیدنظرخواهی دارد؟
واخواهی مخصوص احکام غیابی است و محکوم علیه میتواند ظرف مهلت مقرر نسبت به حکم غیابی اعتراض کند. تجدیدنظرخواهی برای احکام عادی است و طرفین دعوا میتوانند در مهلت قانونی درخواست تجدیدنظر دهند.
فرجامخواهی چگونه انجام میشود؟
فرجامخواهی روشی فوقالعاده است که دیوان عالی کشور نسبت به انطباق رای صادره با قوانین و موازین شرعی رسیدگی میکند. دیوان یا رای را تایید میکند یا نقض و به دادگاه صادرکننده ارجاع میدهد.
اعاده دادرسی چه زمانی امکانپذیر است؟
اعاده دادرسی زمانی امکانپذیر است که پس از صدور حکم، اسناد و مدارک جدیدی کشف شود یا دلایل جدیدی ارائه گردد که بر رای تأثیرگذار باشد.
آیا شخص ثالث میتواند به آرای دادگاه اعتراض کند؟
اگر رای صادره از دادگاه حقوق شخص ثالث را تحت تأثیر قرار دهد، آن شخص میتواند به رای اعتراض کرده و درخواست رسیدگی نماید.
اگر یه حکمی رو دادگاه صادر کنه که به نظر من اشتباهه من چقدر وقت دارم که بهش اعتراض کنم؟
بر اساس قانون مهلت اعتراض به آرای دادگاه بسته به نوع اعتراض متفاوت است اما به طور کلی برای افراد مقیم ایران ۲۰ روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه است.
چه فرقی بین واخواهی و تجدید نظر خواهی وجود داره؟
واخواهی مخصوص احکامی است که به صورت غیابی صادر شده‌اند اما تجدید نظر خواهی برای اعتراض به آرای حضوری صادر شده قابل استفاده است.
اگر من در دادگاه حاضر نباشم و حکم علیه من صادر بشه باید برای اعتراض واخواهی کنم یا تجدید نظر خواهی؟
در صورتی که حکم به صورت غیابی علیه شما صادر شده باشد باید از طریق واخواهی به آن اعتراض نمایید.
منظور از اینکه دیوان عالی کشور در فرجام خواهی به ماهیت دعوا رسیدگی نمیکنه چیه؟
این جمله به این معنی است که دیوان عالی کشور در فرجام خواهی فقط انطباق رای صادره با موازین شرعی و قانونی را بررسی میکند و مجددا به جزئیات و دلایل موضوع رسیدگی نخواهد کرد.
اگه بعد از اینکه حکم صادر شد یه مدرک جدید پیدا کنم که میتونه رای رو تغییر بده باید چیکار کنم؟
در این شرایط میتوانید درخواست اعاده دادرسی کنید زیرا کشف مدارک جدید یکی از دلایل قانونی برای این نوع اعتراض است.
تفاوت اعتراض عادی و فوق العاده به رای دادگاه چیه؟
روش های عادی اعتراض مانند واخواهی و تجدید نظر خواهی معمولا در اکثر موارد مجاز هستند در حالی که روش های فوق العاده مانند اعاده دادرسی و فرجام خواهی فقط در شرایط خاصی که قانون تعیین کرده قابل استفاده هستند.
اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور مربوط میشه؟
خیر اعاده دادرسی به مرجعی که رای را صادر کرده ارجاع داده می شود تا در صورت وجود دلایل قانونی رای دوباره بررسی شود.
اگر به یه حکمی اعتراض کنم ممکنه حکم از چیزی که الان هست بدتر بشه؟
بر اساس اصول حقوقی اعتراض شما نمی تواند وضعیت شما را بدتر کند و دادگاه نمی تواند حکمی شدیدتر از حکم قبلی صادر کند.
چرا اعتراض شخص ثالث به رای دادگاه وجود داره؟
این نوع اعتراض برای مواقعی است که حکم دادگاه با وجود اینکه درباره طرفین دعوا صادر شده است اما حقوق و منافع یک فرد دیگر را تحت تاثیر قرار می دهد.
اگر یه نفر خارج از ایران باشه مهلت اعتراضش به رای دادگاه چقدره؟
برای افرادی که مقیم خارج از کشور هستند مهلت قانونی اعتراض به آرای دادگاه دو ماه است.