حقوق ممتاز دریایی
حقوق ممتاز دریایی ترجمه اصطلاحات MARITIME LIEN و DROITS PRIVILEGIES است که به ترتیب برای این موضوع در حقوق دریایی کشورهای انگلوساکسون و فرانسه و کشورهایی نظیر بلژیک، هلند و سوئیس که حقوق دریایی آنها مقتبس از حقوق دریایی فرانسه است به کار برده میشود. در نظام حقوق مدون، حقوق ممتاز به عنوان یک اصل مسلم مورد قبول واقع شده است. این اصل در قرن نوزدهم وارد حقوق انگلستان شده که بر پای نظام حقوقی انگلوساکسون استوار است. حقوق ممتاز دریایی امروز جزئی از حقوق داخلی بریتانیا را تشکیل میدهد و در این زمینه بریتانیا مقررات کاملی وضع کرده و دادگاههای اختصاصی دریایی برای رسیدگی به دعاوی دریایی تشکیل شده است که رویه این دادگاهها امروزه مبین این واقعیت است که اتکای به چنین رویه بسیاری از مشکلات حقوقی ناشی از حمل و نقل دریایی را حل کرده است. تصمیمات این دادگاهها نقش بسزایی را در کمک به قضات و داورها در صلاحیتهای مختلف ایفا مینماید.
ترتیب اولویت حقوق ممتاز دریایی در توقیف و فروش کشتی
در نظام حقوقی بریتانیا دعاوی دریایی به دو دسته کلی تقسیم شدهاند:
- دعاوی مربوط به حق ممتاز دریایی.
- دعاوی مربوط به حق قانونی علیه شی درصورتی به اجرا در میآیند که شخص مسئول دین در زمان صدور حکم مالک کشتی (شی) باشد.
دعاوی مربوط به حق ممتاز دریایی
حق ممتاز دریایی حقیقی است علیه کشتی و کرایهای که ممکن است به کشتی تعلق بگیرد. دارنده این حق از حق خود برای توقیف کشتی میتواند استفاده کند و در صورت لزوم کشتی را به فروش برساند و از محل پول حاصله از فروش مال طلب خود را برداشت کند. چنین حق ممتازی در صورتی که کشتی در حوزه صلاحیت دادگاههای دریایی بریتانیا باشد با توقیف کشتی وسیله دادگاههای دریایی قابل اجرا است. حقوق ممتاز دریایی کارآمدترین روش حقوقی است که براساس آن شخص زیان دیده با قرار دادن کشتی در اختیار خود میتواند از او به عنوان تضمینی برای استیفای حق خود استفاده کند. موجودیت حق ممتاز دریایی مستقل از مالکیت شی برای شخص صاحب حق محفوظ است ست و همراه کشتی ادامه دارد به گونهای که تغییر مالکیت کشتی هیچ گونه اثری بر موجودیت حق ممتاز دریایی نمیگذارد. ورشکستگی مالک کشتی بر موجودیت حق ممتاز اثری ندارد و این حق همچنان برای دارنده آن باقی است. در صورت فروش کشتی و تقسیم پول حاصل از فروش بین طلبکاران دارنده حق ممتاز دریایی نسبت به دیگر بستانکاران دارای حق رجحان.
منشاء دعاوی حقوق ممتاز دریایی مبتنی بر حقوق عرفی است و مصادیق آن عبارتاند از:
- دعاوی ناشی از خسارت ایجاد شده به وسیله یک کشتی اما بعید به نظر میرسد که قبول دعاوی ناشی از آلودگی نفتی را تحت عنوان قرار داد.
- دعاوی مربوط به نجات.
- دعاوی مربوط به حقوق و مزایای دریانوردان.
- دعاوی مربوط به حقوق و مزایای فرمانده کشتی و دیگر مخارجی که انجام داده.
حقوق ممتاز دریایی به چند دسته تقسیم میشوند؟
- حقوق ممتاز قراردادی: حقوق ممتاز قراردادی به حقوقی گفته میشود که ناشی از پرداختهایی است که به موجب یک قرارداد صورت میگیرند. وثیقه کشتی و کرایه بار، وثیقه بار در مقابل تامین مخارج کشتی در یک سفر دریایی، هزینه نجات کشتی، حقوق و مزایای کارکنان کشتی و دعاوی فرمانده کشتی برای بازپرداخت هزینههایی که برای کشتی کرده مثالهایی از حقوق ممتاز قراردادی هستند.
- حقوق ممتاز نسبت به خسارت وارده: حقوق ممتاز نسبت به خسارات وارده اصولا ناشی از خسارات وارده در نتیجه تصادم کشتی هستند و اعمال این حقوق مشروط به رعایت موارد زیر است:
- خسارت باید وسیله کشتی وارد شده باشد.
- گر چه خسارت باید به وسیله کشتی وارد شده باشد حقوق ممتاز ایجاد نخواهد شد اگر در تقویت یک اقدام شخصی، در صورت طرح دعوا عمل متخلفانه یا تقصیر مالک یا خدمتگذار او باید اثبات شود.
نکته: توسل به حق ممتاز باید در مهلت قانونی و قبل از انقضای مهلت مقرر برای مرور زمان صورت گیرد.
حق ممتاز حقی است نسبت به شی و عبارت است از حق علیه خود آن مال یا شی که متفاوت از داشتن حق علیه مالک مال یا شی است. بنابراین باید از نظر دور داشت که حقوق دریایی هم نسبت به مال یا شی براساس قانون وجود دارد که به عنوان حقوق ممتاز دریایی تلقی نمیشوند و به عنوان دعاوی مربوط به حق قانونی علیه شی به شمار میآیند.
سوالات متداول درمورد حقوق ممتاز دریایی
حقوق ممتاز دریایی چیست و چه کاربردی دارد؟
حقوق ممتاز دریایی (Maritime Lien / Droits Privilégiés) حق قانونی بر کشتی یا کرایه آن است که به دارنده این حق امکان توقیف و فروش کشتی برای وصول طلب خود را میدهد. این حق مستقل از مالکیت کشتی و حتی ورشکستگی مالک ادامه دارد.
منشاء حقوق ممتاز دریایی چیست؟
حقوق ممتاز دریایی مبتنی بر حقوق عرفی دریایی است و در کشورهای انگلوساکسون و برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه، بلژیک، هلند و سوئیس پذیرفته شده است. این حقوق برای حل دعاوی مرتبط با کشتی و حمل و نقل دریایی کاربرد دارد.
دعاوی مربوط به حقوق ممتاز دریایی شامل چه مواردی میشود؟
این دعاوی شامل خسارات وارد شده توسط کشتی، عملیات نجات، حقوق و مزایای دریانوردان و فرمانده کشتی، و مخارج انجام شده برای کشتی هستند.
حقوق ممتاز دریایی به چه دستههایی تقسیم میشوند؟
حقوق ممتاز دریایی به دو دسته تقسیم میشوند: حقوق ممتاز قراردادی (ناشی از قرارداد و پرداختها مانند کرایه بار و هزینه نجات) و حقوق ممتاز نسبت به خسارات وارده (ناشی از خسارات وارد شده به وسیله کشتی در تصادمها یا آسیب به اموال دیگر).
حق ممتاز دریایی چه تفاوتی با حق قانونی علیه مالک دارد؟
حق ممتاز دریایی مستقیم نسبت به خود کشتی یا کرایه آن است و مستقل از مالکیت کشتی است. در حالی که حق قانونی علیه مالک، مربوط به طلب از مالک است و بر اساس کشتی اعمال نمیشود.
آیا تغییر مالکیت یا ورشکستگی مالک کشتی بر حقوق ممتاز اثر دارد؟
خیر. حقوق ممتاز دریایی مستقل از تغییر مالکیت یا ورشکستگی مالک است و همچنان برای دارنده حق باقی میماند.
حقوق ممتاز دریایی چی هستن؟
حقوق ممتاز دریایی، حقی است که به یک شخص در برابر یک کشتی و کرایهاش داده میشود. دارنده این حق میتواند کشتی را توقیف کرده و در صورت لزوم، با فروش آن، طلب خود را از پول حاصل از فروش وصول کند.
اگه صاحب یه کشتی ورشکست بشه بازم میشه از این حقوق استفاده کرد؟
بله. ورشکستگی مالک کشتی هیچ اثری بر موجودیت حق ممتاز دریایی ندارد و این حق همچنان برای دارنده آن محفوظ است. این حق مستقل از مالکیت شخص بوده و با خود کشتی همراه است.
اگه مالک کشتی عوض بشه بازم حقوق ممتاز دریایی معتبره؟
بله. تغییر مالکیت کشتی هیچ اثری بر موجودیت حق ممتاز دریایی نمیگذارد. این حق به خود کشتی تعلق دارد و با انتقال مالکیت، از بین نمیرود.
تو دادگاه، اولویت با کیه؟
در صورت فروش کشتی و تقسیم پول حاصله بین طلبکاران، دارنده حق ممتاز دریایی نسبت به دیگر طلبکاران دارای حق رجحان است و در اولویت پرداخت قرار میگیرد.
حقوق ممتاز دریایی چند نوع داره؟
بر اساس متن، حقوق ممتاز دریایی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: حقوق ممتاز قراردادی که ناشی از قراردادها هستند و حقوق ممتاز نسبت به خسارات وارده که اصولا در نتیجه تصادم کشتیها ایجاد میشود.
حقوق و مزایای دریانوردان هم جزو این حقوق ممتاز محسوب میشه؟
بله. دعاوی مربوط به حقوق و مزایای دریانوردان و همچنین حقوق و مزایای فرمانده کشتی و هزینههایی که برای کشتی انجام دادهاند، از مصادیق حقوق ممتاز دریایی هستند.
حقوق ممتاز نسبت به خسارات وارده چه شرایطی داره؟
حقوق ممتاز نسبت به خسارات وارده، مشروط به این است که خسارت به وسیله کشتی وارد شده باشد. همچنین، اگر دعوا علیه شخص باشد، تقصیر مالک یا خدمه او باید اثبات شود.
آیا دعاوی ناشی از آلودگی نفتی هم شامل حقوق ممتاز دریایی میشن؟
بر اساس متن ارائه شده، اگرچه دعاوی ناشی از خسارت به وسیله یک کشتی جزو حقوق ممتاز دریایی محسوب میشود، اما به نظر میرسد که قبول دعاوی مربوط به آلودگی نفتی تحت این عنوان دور از ذهن است.
اگه تو دادگاه حق ممتاز دریایی رو مطرح کنیم، باید تو یه زمان خاصی باشه؟
بله. استفاده از حق ممتاز دریایی باید در مهلت قانونی و قبل از انقضای مهلت مرور زمان مقرر صورت گیرد.
فرق دعاوی حق ممتاز دریایی با دعاوی حق قانونی علیه شی چیه؟
حق ممتاز دریایی یک حق علیه خود شی (کشتی) است و مستقل از مالکیت است. اما حق قانونی علیه شی حقی است که تنها در صورتی قابل اجرا است که فرد مسئول دین، در زمان صدور حکم، مالک آن شی (کشتی) باشد.