اهمیت تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی
برای اینکه شرکت خارجی بتواند در ایران به رسمیت شناخته شود و فعالیت تجاری انجام دهد، باید اولا در مملکت اصلی خود شرکت قانونی شناخته شود؛ ثانیا در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی ثبت شده باشد. در واقع ثبت شدن در اداره مزبور به منزله به رسمیت شناختن اعطای مجوز فعالیت برای شخصیت حقوقی این‌گونه شرکتها است.
نقش تابعیت در اعمال صلاحیت دولت‌ها بر اشخاص حقوقی
تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی برای تعیین حقوق و تکالیف آنها در موارد زیر بسیار حائز اهمیت است:
- تابعیت شخص حقوقی نشان می‌دهد این شخص در قلمرو قوانین کدام کشور تاسیس شده و شخصیت حقوقی مستقلی را تحصیل کرده و از چه حقوقی بهره‌مند است.
- حمایت دیپلماتیک دولت‌ها تنها به شرکت‌هایی که تابعیت آن کشور را دارند تعلق می‌گیرد. توضیح آن که بحث تعیین تابعیت اشخاص حقوقی از جهت سلب مالکیت اتباع خارجی از یک طرف و از طرف دیگر حمایت سیاسی دولت متبوع از شرکت اهمیت دارد.
- در اکثر کشورها، تشکیل، طرز کار، ورشکستگی و انحلال اشخاص حقوقی تابع قانون دولت متبوع شرکت است.
- در اغلب کشورها فعالیتهای تجاری، صنعتی و کشاورزی اشخاص حقوقی مستلزم اخذ اجاره خاص است. بدیهی است در اعطای چنین مجوزی تابعیت اشخاص مزبور از اهمیت بسزایی برخوردار است.
- اهمیت مسئله تعیین تابعیت در یک کشور به ویژه زمانی بیش‌تر آشکار میشود که تعیین تابعیت مربوط به شرکتهای چند ملیتی (یعنی شرکت‌هایی که با چند کشور به گونه‌ای مرتبط هستند که می‌توان آنها را همزمان تابع هر یک از آن کشورها به شمار آورد) باشد.
- اعطای امتیازات به اشخاص حقوقی که حسب عهدنامه‌ها و قراردادهای دو یا چند جانبه بین کشورها مقرر می‌گردد، از قبیل معافیت از پرداخت مالیات و عوارض و برقراری مقررات ارزی خاص، به تعیین تابعیت اشخاص حقوقی بستگی دارد.
- تمتع از مقررات کشور میزبان که تسهیلات خاصی را برای اشخاص حقوقی خارجی در خصوص انتقال ارز به خارج از کشور اختصاص می‌دهد به تعیین تابعیت اشخاص مزبور وابسته است.
- نظر به این که تعیین تابعیت اشخاص حقوقی به تعیین یکی از عوامل ارتباطی مثل تابعیت سهامداران و مدیران، محل ثبت و تشکیل شرکت، محل استقرار تاسیسات اصلی و یا محل عملیات و بهره برداری وابسته است. در نتیجه فقط به اساسنامه اشخاص حقوقی برای تعیین تابعیت بسنده نشده، باید تابعیت واقعی آنها را کشف کرد.
راه حل‌های پیشنهادی برای تعیین تابعیت اشخاص حقوقی
در رابطه با تعیین تابعیت شرکت تحت عنوان شخص حقوقی راه حل‌هایی پیش بینی شده است که ذیلا به برسی آنها می‌پردازیم.
محل تابعیت شرکا و یا صاحبان سهام
طبق این راه حل، تابعیت شرکت بر اساس محل تابعیت شرکا و صاحبان سهام آن تعیین میشود. مشکلات پذیرش این راه حل که آن را غیر قابل قبول می‌سازد این است که اولا ممکن است صاحبان سهام به خصوص در شرکتهای سهامی از ملیت‌های مختلف و دارای تابعیت‌های متفاوت باشند که در عمل تعیین تابعیت شرکت با مشکل روبه رو شود. ثانیا تابعیت شرکت با نقل و انتقال شرکا و تغییر تابعیت آنان تغییر پیدا خواهد کرد؛ در نتیجه ممکن است منافع و مصالح اشخاص ثالث به خطر بیفتد. ثالثا شرکت بلافاصله پس از تاسیس واجد شخصیت حقوقی مستقلی میشود و خود به طور جداگانه دارایی مستقل داشته و اسم و اقامتگاه جداگانه خواهد داشت، بنابراین داشتن تابعیت مستقل از تابعیت شرکا ایرادی ندارد. رابعا در صورتی که ملاک تابعیت شرکت، تابعیت اکثر صاحبان سهام آن باشد دو مسئله وجود خواهد داشت:
- ممکن است از ابتدا چنین اکثریت در تاسیس شرکت وجود نداشته باشد.
- نظر به اینکه ممکن است صاحبان سهام نقل و انتقال سهام شرکت بپردازند، این راه حل، تابعیت شرکت را دستخوش تغییرات کرده، عملا با مشکل مواجه می‌سازد.
تابعیت تابع اراده موسسان شرکت
این راه حل که ملاک عمل آن اصل حاکمیت اراده افراد است، اشعار بر این مطلب دارد:
زمانی که اصل تاسیس شرکت مخلوق و حاصل اراده موسسان است، در نتیجه تابعیت آن هم بسته به اراده آنها میباشد. اما این راه حل نیز چندان نمی‌تواند مورد قبول باشد.
محل تعهد پرداخت قیمت سهام
نظر به اینکه صاحبان سهام و سرمایه از مقررات قانونی محل تعهد پرداخت قیمت سهام آگاه بوده و به آن مقررات رضایت داده‌اند، پس به ناچار باید مقررات قانونی آن محل در شرکت حاکم باشد.
مرکز فعالیت شرکت
از دیگر مواردی که میتواند تعیین کننده تابعیت شرکت باشد مرکز فعالیت آن است. اگرچه این راه حل، از تقلب و حیله و سوء استفاده ناشی از تأسیس صوری شرکتها جلوگیری میکند خالی از اشکال نمی‌باشد. چرا که ممکن است محل فعالیتهای تجاری شرکت، مثل عملیات پیمانکاری گسترده، در کشورهای مختلف بوده و امکان تعیین مرکز اصلی وجود نداشته باشد و با آن‌که مراکز عمده متعددی وجود داشته باشد، ولی تخصص یکی از آنها برای تعیین تابعیت، به دلیل عدم امکان ترجیح بلا مرجح به آسانی امکان‌پذیر نباشد. و یا اینکه ممکن است مرکز فعالیت شرکت غیر از محل تاسیس آن بوده و در نتیجه تفاوت‌هایی بین اساسنامه و موضوع فعالیتهای آن شرکت ایجاد شود.
محل تاسیس و ثبت شرکت
بر این اساس شرکت تابعیت مملکتی را دارد که در آن‌جا تاسیس شده است، بنابراین تابعیت شرکت ارتباطی به تابعیت سهامداران آن ندارد بلکه شرکت تابعیت کشوری را دارد که مطابق قوانین و مقررات آن به ثبت رسیده باشد.
سوالات متداول از اهمیت تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی
تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی چرا اهمیت دارد؟
تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی برای تعیین حقوق و تکالیف آنها، حمایت دیپلماتیک، رعایت مقررات کشورها، اخذ مجوز فعالیت و برخورداری از امتیازات قانونی مانند معافیتهای مالیاتی و تسهیلات ارزی بسیار مهم است.
چه عواملی در تعیین تابعیت یک شرکت موثر هستند؟
عوامل تعیین تابعیت شرکت شامل محل ثبت و تاسیس شرکت، مرکز فعالیت‌ها، محل تعهد پرداخت قیمت سهام و تابعیت شرکا و موسسان است. هر یک از این عوامل میتواند به صورت جداگانه یا ترکیبی تعیین‌کننده تابعیت باشد.
آیا تابعیت شرکت با تابعیت سهامداران آن یکی است؟
نه همیشه. تابعیت شرکت مستقل از تابعیت سهامداران است، زیرا شرکت پس از تاسیس دارای شخصیت حقوقی و دارایی مستقل میشود و تابعیت آن معمولاً بر اساس محل تاسیس و ثبت شرکت تعیین می‌گردد.
محل فعالیت شرکت چه نقشی در تعیین تابعیت دارد؟
محل مرکز اصلی فعالیتهای تجاری شرکت میتواند ملاک تعیین تابعیت باشد، زیرا این روش از سوء استفاده ناشی از تاسیس صوری شرکتها جلوگیری میکند؛ اما در شرکتهای چندملیتی تعیین مرکز اصلی فعالیت همیشه ساده نیست.
راههای پیشنهادی برای تعیین تابعیت شرکت چیست؟
راههای پیشنهادی شامل تابعیت شرکا و موسسان، اراده موسسان، محل تعهد پرداخت سهام، مرکز فعالیت شرکت و محل ثبت و تاسیس شرکت میباشد که هر یک دارای مزایا و معایبی هستند.
تابعیت شرکت چندملیتی چگونه تعیین میشود؟
تعیین تابعیت شرکتهای چندملیتی پیچیده است و ممکن است ترکیبی از عوامل مختلف از جمله محل ثبت، محل فعالیت، تابعیت سهامداران و موسسان برای تشخیص تابعیت واقعی مورد بررسی قرار گیرد.
چرا باید حتما تابعیت یک شرکت خارجی رو بدونیم؟
تشخیص تابعیت اشخاص حقوقی به دولت ها اجازه می‌دهد تا قوانین خود را بر آن شرکتها اعمال کرده و حقوق و تکالیف آنها را مشخص نمایند.
اگه یه شرکت چندین سهامدار از کشورهای مختلف داشته باشه تابعیتش چجوری تعیین میشه؟
در چنین حالتی که سهامداران از ملیت های مختلفی هستند تعیین تابعیت شرکت بر اساس تابعیت سهامداران غیر عملی است و تابعیت شرکت معمولا بر اساس محل ثبت یا تاسیس آن مشخص می شود.
چرا محل فعالیت شرکت برای تعیین تابعیتش راه حل خوبی نیست؟
زیرا محل فعالیت شرکت ممکن است در چندین کشور باشد که این امر تعیین تابعیت شرکت را پیچیده کرده و باعث اختلاف بین قوانین کشورهای مختلف می شود.
آیا یه شرکت میتونه تابعیتش رو به دلخواه خودش انتخاب کنه؟
خیر بر اساس نظر حقوقدانان تابعیت شرکت نمی تواند تابع اراده موسسان آن باشد چون ممکن است منافع اشخاص ثالث را به خطر اندازد.
اگر یه شرکت خارجی بخواد در ایران فعالیت کنه باید چیکار کنه؟
برای فعالیت یک شرکت خارجی در ایران ابتدا باید در کشور خود قانونی شناخته شود و سپس در اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی ایران به ثبت برسد.
چه مشکلاتی ممکنه برای یه شرکت چند ملیتی پیش بیاد؟
شرکت های چند ملیتی به دلیل ارتباط با قوانین چند کشور ممکن است با چالش هایی در زمینه شناسایی تابعیت خود مواجه شوند که این امر می تواند بر حقوق و تعهدات آنها تاثیر بگذارد.
چرا دولت ها فقط از شرکت هایی حمایت میکنن که تابعیت همون کشور رو دارن؟
حمایت دیپلماتیک دولت ها تنها شامل شرکت هایی می شود که تابعیت آن کشور را دارند زیرا این شرکت ها زیر مجموعه قوانین و صلاحیت های همان دولت محسوب می شوند.
اگه شرکتی توی ایران ثبت بشه ولی سهامداراش خارجی باشن تابعیتش ایرانی محسوب میشه؟
بله بر اساس راه حل محل تاسیس و ثبت شرکت تابعیت شرکت ارتباطی به تابعیت سهامداران آن ندارد و تابعیت کشوری را دارد که در آن به ثبت رسیده است.
چطور میشه فهمید که یک شرکت واقعی هست و صوری تاسیس نشده؟
برای تشخیص صوری نبودن شرکت باید تابعیت واقعی آن را با بررسی عواملی مانند محل ثبت محل فعالیت و تابعیت سهامداران آن کشف کرد.
وقتی میگن ورشکستگی شرکت تابع قانون دولت متبوع شرکت هست یعنی چی؟
یعنی مراحل ورشکستگی یک شرکت بر اساس قوانینی تعیین می شود که در کشوری که شرکت در آن ثبت شده است وجود دارد.