نقش حقوقی بارنامه دریایی
یک بارنامه دریایی از نظر قانون ابعاد گوناگونی دارد:
- دلیل خوبی برای وجود قرارداد حمل و نقل، اما نه برای محتوای قرارداد، تلقی می‌گردد؛ زیرا قرار داد معمولا قبل از امضای بارنامه منعقد میشود.
- سند رسید کالای حمل شده و شامل قبول بعضی امور معین در خصوص مقدار یا شرایط کالا در حین وصول به کشتی است.
- سند مالکیت کالا است به نحوی که بدون آن معمولا تحویل کالا میسر نمی‌شود.
بارنامه تنها در مورد دوم و سوم است که با قرارداد اجاره کشتی کاملا متفاوت است، اما در مورد نخست با قرارداد اجاره کشتی تشابهاتی دارد. قرارداد اجاره کشتی همیشه یک قرارداد است نه بیشتر. زمانی که مستاجر فرستنده کالا نیز باشد معمولا بارنامه دریایی فقط رسید کالا و سند مالکیت آن محسوب می‌گردد. در هیچ مورد نمی‌توان بارنامه دریایی را سند مالکیت کالا قرار نداد.
نقش اثباتی بارنامه در دعاوی حمل و نقل
بارنامه دریایی دلیلی بر قرارداد
وقتی که مستاجر خود نیز فرستنده کالا است حقوق مالک کشتی و مستاجر تنها توسط قرارداد اجاره کشتی تنظیم میشود. در این صورت بارنامه دریایی نمیتواند تفاوتی با قرارداد اجاره داشته باشد و یا شروطی علاوه بر آنچه که در قرارداد اجاره آمده است به آن اضافه نماید مگر این که قرارداد اجاره کشتی صراحتا این اختیار را قائل شده باشد. اما اگر مستاجر خود نیز کالای دیگران را با کشتی حمل میکند قرارداد حمل کالا در هر مورد همان است که بارنامه دریایی صادره بدون در نظر گرفتن قرارداد اجاره کشتی برای هر فرستنده حکایت دارد، مگر در مواردی که توافق صریحی برخلاف آن باشد. به علاوه، در صورت فوق اگر فرستنده کالا از وجود قرارداد اجاره مطلع شد در این صورت رابطه وی و مستاجر براساس قرارداد فی مابین است یعنی او میتواند مستاجر را تعقیب کند و یا به وسیله او تعقیب شود، اگر فرستنده از وجود قرارداد اجاره کشتی مطلع نباشد (چون به هر صورت بارنامه دریایی توسط فرمانده کشتی به عنوان نماینده مالک کشتی امضا میشود) طرف قرارداد وی مالک است. فرستنده کالایی که بار خود را با کشتی استیجاری می‌فرستد هرگاه بارنامه دریایی را به نام مستاجر پشت نویسی نماید، روابط بین مالک کشتی و مستاجر کماکان براساس قرارداد اجاره تنظیم می‌گردد، به هر صورت فرمانده فقط مجاز است بدون تعارض با قرارداد اجاره کشتی بار نامه دریایی را امضا نماید. زمانی که مستاجر به منظور انتقال حقوق و تکالیف مندرج در بارنامه دریایی آن را پشت نویسی نماید، منتقل الیه از شروط قرارداد اجاره کشتی منتفع نمی‌گردد مگر اینکه شروط مندرج در قرارداد اجاره کشتی کلا یا بعضا در بارنامه دریایی به طور صریح و واضح در زمان یکی از بندها درج شده باشد ایا بارنامه دریایی بارنامه‌ای باشد که فرمانده نمی‌توانسته است قانونا بر طبق مفاد قرارداد اجاره کشتی صادر کند. در مواردی که در یک بارنامه دریایی ماده‌ای وجود دارد که از آن استنباط شود که بارنامه شروط یک قرارداد معین اجاره کشتی را در بر می‌گیرد باید گفت که در این حال نباید این گونه تعبیر شود که شروط مندرج در قرارداد اجاره کشتی که مستقیما مربوط به بارگیری، حمل یا تحویل کالا است و تعهداتی را بر ذمه مستاجر از آن جهت که مستاجر است می‌گذارد به بارنامه منتقل میشود عنوان مستاجر در صورت وجود شرط خاتمه مسئولیت مبدل به عنوان گیرنده کالا یا دارنده بارنامه می‌گردد و در صورت نبودن آن شرط عناوین اخیر را نیز در بر می‌گیرد که چنین استنباطی درست نیست. شروط استثنایی گاهی اضافه می‌شوند و سوالی که در حقوق قراردادها مطرح است این است که تا چه اندازه قبول کننده یک شرط اضافی که در فرم معمولی بیان شده است به آن متعهد می‌گردد؟ این سوال بیشتر در رابطه با بلیط‌های مطرح است که در آن‌ها مسئولیت متصدی حمل و نقل محدود شده است. پاسخ این است که قبول کننده پایبند به شروط مندرج در آن است اعم از این که آن را بخواند یا نه مشروط بر اینکه اخطار لازم به وی شده باشد. اگر مالک کشتی بخواهد در بارنامه دریای یک سطح تازه و نوع را بگنجاند که او را از خسارت مشترک معاف نماید نه تنها باید با عبارت شفاهی آن را بیان کند بلکه باید به روشنی و در قسمتی از سند آن را به طور مشخص و به حروف برجسته طوری وارد کند که یک شخص معمولی و معقول بتواند آن را ببیند.
بارنامه دریایی به عنوان رسید کالا
امروزه بارنامه دریایی معمولا توسط نماینده متصدی حمل و نقل و گاهی نیز توسط فرمانده کشتی را تایید میزان و شرایط کالا هنگام بارگیری امضا میشود. آثار تایید میزان و مقدار کالا و شرایط آن از نظر مقررات قانونی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا کشتی باید آن چیزی را تحویل دهد که تحویل گرفته است مگر اینکه به استناد معافیت از مسئولیتهای ناشی از خطرات دریایی از مسئولیت مبرا شود. گاهی بارنامه دریایی به علائم مشخصه نوشته شده بر روی کالا و گاهی نیز به اظهارات مربوط به کیفیت آن اشاره می‌نماید که به شرح ذیل هستند:
- بارنامه با منزله رسید در خصوص مقدار کالا.
- بارنامه به عنوان رسید کالا با وضعیت ظاهری معین و مشخص.
- بارنامه به عنوان رسید کالا با علائم مشخصه‌ای که جهت شناسایی کالا ضروری است.
- بارنامه به عنوان رسید کالا با کیفیت معین.
بارنامه دریایی به عنوان سند مالکیت کالا
از بسیاری جهات داشتن بارنامه دریایی در قانون به منزله مالک بودن کالا تلقی میشود. بارنامه دریایی به دارنده خود این اختیار را می‌دهد تا در بندر مقصد کالا را تحویل بگیرد و در طول سفر دریایی با صرف انتقال بارنامه کالا را به منتقل الیه تحویل دهد. این مقررات در قراردادهای سیف (CIF) اهمیت ویژه‌ای دارند. بارنامه دریایی برخلاف برات سند قابل انتقال نیست و دارنده بارنامه دریایی که با پشت نویسی آن را به شخص دیگری می‌دهد منتقل الیه را در وضعیت بهتری از موقعیت خود قرار نمی‌دهد. بنابراین اگر دارنده اصلی مالکیت نداشته باشد نمیتواند موجب انتقال مالکیت شود. اگر عبارت قابل انتقال در بارنامه به کار برده میشود منظور این است که صرفا بارنامه قابل انتقال است این مسئله هنوز حل نشده است که آیا بارنامه دریایی که در آن عبارت غیر قابل انتقال وجود دارد اصلا مالکیت را منتقل میکند یا خیر؟
سوالات متداول درمورد نقش حقوقی بارنامه دریایی
بارنامه دریایی چه نقش‌هایی در حقوق و حمل و نقل دارد؟
بارنامه دریایی هم رسید کالا است و هم سند مالکیت کالا. همچنین میتواند به عنوان دلیل وجود قرارداد حمل و نقل عمل کند، هرچند قرارداد معمولاً پیش از صدور بارنامه منعقد میشود.
بارنامه دریایی به عنوان رسید کالا چه کاربردی دارد؟
بارنامه میزان، کیفیت و وضعیت کالا هنگام بارگیری را تأیید میکند و کشتی موظف است همان چیزی را تحویل دهد که تحویل گرفته است، مگر در موارد معافیت از مسئولیتهای دریایی.
بارنامه دریایی چگونه سند مالکیت کالا محسوب میشود؟
دارنده بارنامه دریایی میتواند کالا را در بندر مقصد تحویل بگیرد یا با پشت نویسی آن مالکیت را به منتقلالیه انتقال دهد. در قراردادهای CIF، داشتن بارنامه دریایی برای دریافت کالا اهمیت ویژه دارد.
آیا بارنامه دریایی قابل انتقال است؟
بارنامه دریایی به صورت پشت نویسی قابل انتقال است مگر اینکه صراحتاً در آن غیر قابل انتقال ذکر شده باشد. حتی با عبارت قابل انتقال، مالکیت کالا تنها تا حد قانون انتقال می‌یابد و دارنده اصلی بدون مالکیت نمیتواند مالکیت را منتقل کند.
آیا بارنامه دریایی میتواند جایگزین قرارداد اجاره کشتی شود؟
خیر، بارنامه دریایی تنها در موارد خاص میتواند به قرارداد اجاره کشتی مرتبط باشد اما خود قرارداد حمل و نقل معمولاً قبل از صدور بارنامه منعقد شده و بارنامه نمیتواند شروط جدیدی اضافه کند مگر با توافق صریح طرفین.
بارنامه دریایی یه سند مالکیت کامل برای کالا محسوب میشه؟
بله بارنامه دریایی سند مالکیت کالا تلقی می شود و دارنده آن می تواند با انتقال بارنامه مالکیت کالا را به دیگری منتقل کند.
چه فرقی بین بارنامه دریایی و قرارداد اجاره کشتی هست؟
بارنامه دریایی فقط رسید کالا و سند مالکیت آن است اما قرارداد اجاره کشتی یک قرارداد کامل است که تمامی شرایط حمل و نقل را مشخص می کند.
اگه یه نفر یه بار رو با یه کشتی اجاره ای بفرسته و بارنامه به نام مستاجر صادر بشه رابطه حقوقی بین مالک کشتی و مستاجر چطور تنظیم میشه؟
در این صورت روابط حقوقی بین مالک کشتی و مستاجر همچنان بر اساس قرارداد اجاره کشتی تنظیم می شود.
آیا درسته که بارنامه دریایی میتونه شرایط جدیدی به قرارداد اجاره کشتی اضافه کنه؟
بارنامه دریایی فقط در صورتی می تواند شرایط جدیدی به قرارداد اجاره کشتی اضافه کند که قرارداد اجاره به صراحت این اجازه را داده باشد.
اگه یه بارنامه دریایی به نام من صادر بشه ولی من مالک اون بار نباشم بازم میتونم مالکیت رو منتقل کنم؟
خیر بارنامه دریایی سند قابل انتقال نیست و دارنده آن نمی تواند مالکیت کالا را منتقل کند مگر اینکه خود مالک اصلی باشد.
چرا تو بارنامه دریایی باید وضعیت ظاهری کالا مشخص بشه؟
مشخص شدن وضعیت ظاهری کالا در بارنامه از نظر قانونی اهمیت زیادی دارد چون مالک کشتی موظف است کالایی را تحویل دهد که تحویل گرفته است.
اگر روی بارنامه دریایی نوشته شده باشه غیر قابل انتقال آیا هنوز مالکیت رو منتقل میکنه؟
این موضوع در حقوق هنوز به طور کامل حل نشده است اما معمولا این نوع بارنامه مالکیت را منتقل نمی کند.
وقتی میگن بارنامه دریایی دلیل قرارداد حمل و نقل است یعنی چی؟
یعنی بارنامه دریایی وجود یک قرارداد حمل و نقل را ثابت می کند اما ممکن است تمامی شرایط آن قرارداد را شامل نشود.
اگر یه فرستنده بار از قرارداد اجاره کشتی خبر نداشته باشه طرف قراردادش با کیه؟
در صورتی که فرستنده از قرارداد اجاره کشتی اطلاعی نداشته باشد طرف قرارداد او مالک کشتی است که بارنامه را امضا کرده است.
چرا تو قراردادهای سیف بارنامه دریایی مهمه؟
بارنامه دریایی در قراردادهای سیف (CIF) اهمیت ویژه ای دارد چون به دارنده این امکان را می دهد که مالکیت کالا را در طول سفر به شخص دیگری منتقل کند.