وقف و ارکان آن
همانطور که بسیاری از مردم می دانند، یکی از برترین ثواب ها و فضیلت های تعریف شده در فقه و سنت های اسلامی، وقف می باشد. همچنین وقف را می توان از زیر ساخت های اقتصادی جهان اسلام دانست که در آن، اموالی توسط واقف جهت کمک به هم نوعان و نیکو کاری، در اختیار امور خیریه و عام المنفعه قرار می گیرد.
معنای لغوی وقف عبارت است از ساکن بودن، ایستادن، حبس کردن.
معنای فقهی وقف نیز عبارت است از حبس ما یملک و جلوگیری از انتقال آن به دیگری از طرق مختلفی مانند خرید و فروش و یا بخشش.
وقف در ماده 55 قانون مدنی ایران به این معناست که عین مالی حبس، و منافع آن نیز تسبیل شود.
حبس عین مال عبارت است از جدا کردن ملکی از دارایی مالک و نیز مصون نگه داشتن آن از نقل و انتقال.
قرار گرفتن مال در راه خدا و یا راهی که مورد نظر واقف بوده است را تسبیل می گویند.
بدین ترتیب این ماده بیانگر آن است که اصل ملکی نگه داشته شده و منفعت آن را در راه خیر جاری گردد.
وقف و ارکان آن
ارکان وقف
در واقع وقف یک عقد بوده که مانند سایر عقود، از ارکانی تشکیل شده است. طرفین این عقد واقف و موقوف علیه می باشند. برای اینکه وقف به شکل صحیح محقق شود، ارکان آن باید واجد شرایط شرعی و قانونی مختص خود باشند. به بیان دیگر شرایط ذکر شده برای این سه رکن را شرایط صحت وقف می گویند. این سه رکن عبارتند از: واقف، موقوف علیه، عین موقوفه.
واقف
شخصی که مال خود را در راستای امری نیکوکارانه و خیر، وقف نماید، واقف بوده که باید دارای اهلیت شرعی و قانونی برای تنظیم قرارداد باشد. در واقع مالک باید فردی عاقل، بالغ و مختار باشد که حق تصرف در اموال خود را دارد. بنابراین افرادی که از تصرف در اموال خود منع شده اند، قادر به وقف نمودن اموال خود نیستند.
شرطی برای مسلمان یا کافر بودن واقف وجود ندارد. بنابر این در صورتی که این عقد توسط کافری انجام شده باشد، صحیح است.
مالک بودن واقف از شرایطی است که برای تحقق وقف لازم است. بدین ترتیب واقف می بایست از صلاحیت حقوقی مالکیت برخوردار باشد. یعنی بلوغ، عقل، قصد و رضایت.
موقوف علیه
موقوف علیه، دومین رکن از ارکان عقد وقف می باشد. شخص یا اشخاصی که مالی به نفع آن ها وقف شده و حق استفاده از آن را داشته باشند را موقوف علیه می گویند . وقف به تبع اینکه موقوف علیه اداره اوقاف است یا فردی خاص، به دو دسته عام و خاص تبدیل می شود. موقوف علیه در هر دو صورت باید ویژگی های زیر را داشته باشد.
- وجود داشتن موقوف علیه: از مفهوم این جمله می توان متوجه شد که در صورتی که وقف به نفع کسی نباشد صحیح نمی باشد. البته لازم به ذکر است که به نفع معدومی که در آینده به وجود می آید صحیح می باشد. برای مثال وقف به نفع جنین به ظرط زنده متولد شدن او، صحیح می باشد.
- معین بودن موقوف علیه: در عقد وقف باید موقوف علیه مشخص باشد. بنابراین وقف مستلزم قید مشخصات، اسم و صفت آن ها می باشد.
- اهلیت تملک موقوف علیهم: موقوف علیهم باید شایستگی مالکیت منافع عین موقوفه را از نظر قانونی و عقلی داشته باشد.
عین موقوفه و شرایط آن
مالی که توسط واقف، وقف می شود عین موقوفه می باشد . برای صحت عقد وقف، عین موقوفه باید دارای شرایطی باشد. این شرایط عبارت اند از:
حبس عین: حبس عین به این معناست که واقف حقی بر فروش و نقل و انتقال حقوقی مال موقوفه و نیز تصرف منافی با وقف را ندارد.
تسبیل منفعت: نیت واقف در عقد وقف مهم بوده و این وقف باید در راه خدا و با نیت تقرب الهی صورت گیرد.
قابلیت عین بقا: مطابق ماده 58 قانون مدنی عین موقوفه چه از نوع منقول و چه غیر منقول، باید بقایی ابدی داشته باشد تا استفاده دراز مدت از آن مقدور باشد. به عنوان مثل میوه را نمیتوان وقف نمود اما وقف درخت میوه جایز است.
قبض و اقباض مال موقوفی: قبض و اقباض مال موقوفی از دیگر از دیگر شرایط صحت عقد وقف می باشد. و آن به این معنی است که برای تحقق عقد، مال باید به قبض و تسلط موقوف علیه برسد.
روئیت: قابل روئیت وعینی بودن مال موقوفه از دیگر شرایط لازم برای صحت عقد وقف می باشد.
در صورت نیاز به مشاوره در حوزه املاک وقفی و مسائل مرتبط با خرید و فروش این املاک، با وکیل متخصص در این امر با شماره ٠٢١٢٢٢٢٧۵۵١ تماس حاصل فرمایید.
سروش سلامیان وکیل پایه یک دادگستری مرکز
بدون دیدگاه