موارد بری شدن ضامن

موارد بری شدن ضامن

با وقوع عقد ضمان، ضامن در مقابل بستانکار مسئولیت می یابد و همین امر یک تضمین برای بستانکار است. ولی ضامن به دلایل مختلف از این مسئولیت بری میگردد. اوضاع و احوالی که باعث سقوط تعهد بدهکار اصلی شود، روی تعهد ضامن اثر می گذارد. افزون بر آن، وثیقه  بودن تعهد ضامن، موجب می گردد در موارد مختلفی، دین بر ذمه مدیون اصلی باقی بماند ولی مسئولیت ضامن ساقط گردد.

موارد بری شدن ضامن

با توجه به این ویژگی ها پاره‌ای از موارد مهم را که باعث سقوط ضمانت ضامن می شود مورد بحث قرار می دهیم.

1. بری شدن بدهکار اصلی به علت اجرای تعهد: هنگامی که دین توسط بدهکار به بستانکار پرداخت شود، ذمه بدهکار بری میشود و دیگر موضوع و هدف از عقد زمان پایان می پذیرد. بنابراین پرداخت بدهی و هر آنچه در حکم پرداخت یا انجام تعهد است باعث بری شدن ضامن نیز است.
2. ابراء بدهکار اصلی به وسیله بستانکار: هنگامی که بستانکار و بدهکار اصلی را ابرا می کند، ضامن نیست که تعهد او تبعی است، بری می شود. همچنین در موردی که بستانکار و بدهکار، تعهد اولیه را تبدیل به تعهد جدیدی می کنند، تعهد قبلی ساقط می گردد. در این مورد نیز ضامن بری می شود مگر اینکه در قرارداد عدم برائت ضامن تصریح شود، (ماده ۲۹۳ قانون مدنی)
3. بری شدن ضامن به علت نقض قرارداد به وسیله بستانکار: در موردی که بستانکار، قرارداد مبنای ضمان را نقض می کند، بدهکار اصلی که طرف قرارداد است بری می شود و ضامن نیز دیگر نباید بر اساس قراردادی که بستانکار آن را نقض کرده است، مسئولیتی در مقابل بستانکار داشته باشد.
4. خودداری بستانکار از دریافت طلب از ضامن: بر طبق ماده ۴۰۹ قانون تجارت، باحال شدن دین، ضامن میتواند بستانکار را به دریافت طلب، ملزم سازد، هرچند که ضمان موجل بوده و زمان پرداختن نرسیده باشد. ماده ۴۱۰ قانون تجارت نیز ضمانت اجرا در خصوص خودداری بستانکار از دریافت طلب را مقرر ساخته و خودداری بستانکار از دریافت طلب را فورا و به خودی خود موجب بری شدن ضامن دانسته است.
5. بستانکار از تسلیم وثایق دین خودداری نماید: قبول تعهد از طرف ضامن هرچند به قصد ارفاق و کمک به بدهکار اصلی است، اما رایگان نیست. زمان عقد معوض است. ضامن با پرداخت دین، جانشین بستانکار می شود و باید بتواند به طور موثر طلب خود را از بدهکار اصلی دریافت کند. تسلیم وثایق دین به ضامن، شرط اصلی فراهم شدن موجبات این جانشینی است‌. در این صورت هرگاه بستانکار از تسلیم وثیقه به ضامن خودداری کند، حق جانشینی ضامن به خطر می افتد. همین امر باعث شده است که ماده ۴۱۰ قانون تجارت امتناع بستانکار از تسلیم وثیقه به ضامن را در صورتی که دین با وثیقه باشد، موجب بری شدن فوری ضامن بداند.
6. حق ضامن نسبت به وثایق دین: ضامن با پرداخت دین، از امتیاز جانشینی بستانکار برخوردار می شود. این جانشینی شامل بهره گیری ضامن از وثایق دین است که به بدهکار اصلی تعلق دارد. بنابراین با پرداخت بدهی، ضامن حق دارد این وثایق را در اختیار گیرد تا برتری او در استیفای طلب نسبت به سایر بستانکاران بدهکار اصلی، حفظ گردد. ماده ۴۱۱ قانون تجارت حق ضامن نسبت به وثایق را به طور کل به رسمیت شناخته است.