ظهرنویسی اسناد تجاری – تعریف ظهرنویسی
ظهرنویسی طریق انتقال و واگذاری اسناد تجاری است که به وسیله نوشتن عباراتی با امضاء یا صرف امضا در ظهر سند به عمل می آید، در واقع ظهر نویسی عنوانی است که حقوق تجارت به این عمل اختصاص داده است.
ظهرنویسی، انتقال سند تجاری را فوق العاده تسهیل می کند و امروزه لازمه تجارت و تحصیل اعتبارات است. ظهرنویسی، واگذاری سند تلقی می شود و همه حقوقی که متعلق به سند است، با ظهر نویسی و تسلیم، به دارنده آن منتقل می شود. چنانچه ماده ۲۴۵ قانون تجارت مقرر می دارد:
“انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل می آید”.
ظهرنویسی اسناد تجاری
انواع ظهرنویسی
ظهرنویسی به سه منظور ممکن است انجام شود. ظهرنویسی برای انتقال، ظهرنویسی برای وصول و ظهرنویسی به عنوان تضمین یا وثیقه.
ظهرنویسی برای انتقال
قسمت اول ماده ۲۴۷ قانون تجارت تصریح می کند: “ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است.”
بنابراین ظهرنویسی روش انتقال حقوقی و متعلق به برات و اسناد تجاری است، بدون آنکه این انتقال مشمول تشریفات انتقال طلب، طبق مقررات قانون مدنی گردد. ظهرنویسی، سبب تسهیل انتقال مکرر این اسناد شده و واگذاری سند لزومی به توجیه ندارد.
ظهر نویسی به عنوان وکالت
ظهر نویسی به عنوان وکالت که ظهرنویسی برای وصول نیز نامیده می شود، عبارت است از اینکه دارنده سند بدون این که مالکیت آن را به دیگری واگذار کند با نوشتن عباراتی مثل (ارزش برای وصول) (به منظور اخذ وجه)، (برای وکالت) و یا قید دیگری که معنی ساده وکالت را بدهد، با ظهرنویس، شخص دیگری را مامور کند که وجه آن را در سررسید وصول نماید.
مطابق ماده ۲۴۷ قانون تجارت ظهرنویسی به عنوان وکالت یکی از انواع ظهرنویسی شناخته شده است و این نوع ظهر نویسی به شدت متداول است. برای اینکه این نوع ظهر نویسی تحقق پیدا کند، کافیست که دارنده سند اختیار وصول وجه سند را به وکیل اعطا نماید. قانون تجارت ما نیز به وکیل، عنوان دارنده سند داده است و مقرر می دارد که در صورت عدم وصول، دارنده حق اقدام به واخواست را خواهد داشت.
رویه ای که در حال حاضر توسط بانک ها که به عنوان نماینده یا وکلای دارندگان اسناد تجاری هستند، اعمال می شود آن است که دارنده سند اختیار وصول وجه سند را به وکیل اعطا نماید. قانون تجارت ما نیز وکیل را به عنوان دارنده سند دانسته و اینگونه مقرر می دارد که در صورت عدم وصول، دارنده میتواند اقدامات لازم را جهت واخواست انجام دهد. رویه ای که در حال حاضر توسط بانکها که به عنوان نماینده یا وکلای دارندگان اسناد تجاری هستند، اعمال می شود آن است که در صورت وصول، وجه سند را به حساب دارنده آن منظور می نمایند و اگر سند به حیطه وصول در نیاید، تا حد اعتراض یا واخواست پیش میرود.
ظهرنویسی به عنوان تضمین
سومین نوع ظهرنویسی، ظهرنویسی به عنوان تضمین است که در آن ظهرنویس با نوشتن عباراتی مثل (ارزش برای تضمین)، (ارزش برای وثیقه) یا هر متد دیگر که متضمن ضمانت باشد، این نوع از ظهر نویسی را اعمال می‌کند. یعنی اینکه دارنده، سند را به عنوان وثیقه استفاده می کند.
معمولاً برای دادن اعتباری تسهیلات بانکی از وثایق ملکی استفاده می کنند این امر چندان با مبادلات بازرگانی سازگاری ندارد. وثیقه گذاشتن مال غیر منقول هم تشریفات سنگینی دارد و در بسیاری از موارد غیر ممکن است و هم هزینه بالای به وثیقه گذاشتن اموال غیر منقول نیز چندان ساده و بدون تشریفات نیست.
اما در صورتی که یک سند تجاری به عنوان وثیقه ظهرنویسی شود، به وثیقه گذاشتن تشریفاتی ندارد و کافی است، دارنده سند عبارتی را که دلالت بر وثیقه باشد در پشت سند به کار برد و هم اینکه نگهداری یک برگ سند کاریست بسیار ساده و بدون مشکل. از طرف دیگر، مگر اسکناس غیر از کاغذ است، خود فی نفسه دارای ارزش نیست. لذا چنانچه امضا کنندگان سند تجاری، از آن چنان اعتباری برخوردار باشند که اسناد آنان بتواند اطمینان‌بخش باشد، چه اشکالی دارد که آن اسناد با ظهر نویسی به عنوان وثیقه مورد استفاده قرار گیرد. البته از طرف دیگر در نظر گرفتن و اطمینان بخش بودن اینگونه وثایق، بستگی به ثبات اقتصادی در جامعه دارد که در حال حاضر بانک ها به جهت جلوگیری از روند صعودی مطالبات معوق، ترجیح می دهند علیرغم مشکلات خاص خواص و منطبق با سازگار نبودن مقتضیات و ضروریات تجاری، از وثایق غیر منقول استفاده کنند . در ارتباط با ظهرنویسی موارد ذیل قابل ذکر می باشد:
- ظهرنویسی قسمتی از برات باطل است
- ظهرنویسی به نفع محال علیه نوعی رسید وجه است
- ممکن است ظهر نویسی در وجه حامل باشد. (ظهر نویسی سفید امضا)
ظهرنویسی سفید امضا یا سفید مهر
ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد، ممکن است در ظهرنویسی، تاریخ و اسم کسی که سفته به او انتقال داده میشود قید گردد. (مواد ۲۴۶ و ۳۰۹ قانون تجارت) ظهرنویسی سفید امضاء یا سفید مهر در سفته نیز مانند برات است.
بدون دیدگاه