معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری در حقوق سرمایه گذاری خارجی

معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری در حقوق سرمایه گذاری خارجی

با در نظر گرفتن این مسئله که سرمایه‌گذاری مستلزم امنیت و داشتن تضمینات حقوقی برای حفظ و حمایت از دارایی ها است و در غیاب به یک معاهده یا موافقت نامه بین المللی برای تضمین سرمایه گذاری، سرمایه‌گذاران خارجی اصولاً رغبتی به سرمایه گذاری نشان می دهند و وجود قوانین و مقررات متعدد داخلی نیز تضمین کافی برای سرمایه گذاری به شمار نمی رود، موافقتنامه بین المللی از آنجا که واجد ضمانت حقوقی است به سرمایه گذاران خارجی این اطمینان خاطر را میدهد که سرمایه آنها در هر صورت محفوظ و در صورت رویداد هرگونه خطر غیرتجاری خسارت وارده طبق موافقت‌نامه جبران خواهد شد. از سوی دیگر اصول شرکت های بیمه بین المللی تمایلی به برقراری پوشش بیمه‌ای برای سرمایه گذاری در کشوری که فاقد موافقتنامه دوجانبه و چندجانبه سرمایه‌گذاری است ندارند و علت آن دشواری استیفای حقوق تضییع شده در این کشورها است. لذا با فقدان موافقتنامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری خارجی بین دولت متبوع سرمایه گذار خارجی و دولت سرمایه پذیر شرکتهای بیمه یا اصولاً از بیمه نمودن سرمایه‌گذاری در آن کشور امتناع می نمایند و یا بسته به میزان ریسک سرمایه گذاری در آن کشور نرخ بالایی برای بیمه کردن سرمایه گذاری تعیین می کنند.

معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری در حقوق سرمایه گذاری خارجی

معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری

به طور کلی نام های مختلف معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری عبارتند از:

1. موافقتنامه‌های تشویق و حمایت از سرمایه گذاری
2. موافقت نامه های بین المللی سرمایه گذاری
3. معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری

اهم مواد معاهدات دو جانبه سرمایه گذاری خارجی ایران که در سال ۱۳۷۵ ابلاغ گردیده و متضمن حقوق سرمایه گذاری خارجی است عبارتند از:

تشویق سرمایه گذاری

در این موافقتنامه ها طرفین متعهد می شوند که شرایط مناسبی را برای سرمایه گذاری های سرمایه گذاران طرف متعاهد در قلمرو خود ایجاد نمایند.

رفتار با سرمایه گذاری

طرفین در این معاهدات متعهد می گردند که رفتاری که نسبت به سرمایه گذاری های سرمایه گذاران طرف متعاهد دیگر اعمال می نمایند نامساعد تر از رفتار ملی نباشد.

مصادره، زیان ها و جبران خسارت ناشی از آنها

در این موافقتنامه ها طرفین متعهد می‌شوند که سرمایه گذاری سرمایه گذاران طرف دیگر را مصادره یا ملی نکنند مگر برای منافع عمومی و در مقابل پرداخت خسارت. خسارتی که در موارد مصادره یا ملی شدن پرداخت میشود باید برابر قیمت سرمایه گذاری انجام شده باشد. همچنین در مواردی که در اثر جنگ یا سایر برخورد های مسلحانه، وقوع انقلاب یا شورش خساراتی به سرمایه گذار خارجی وارد آید جبران خسارت اعم از اعاده مال یا پرداخت غرامت نباید نامساعدتر از جبران خساراتی باشد که نسبت به سرمایه گذاران داخلی یا سرمایه گذاران یک کشور ثالث اعمال میشود.

انتقالات

بر طبق این موافقتنامه ها طرفین متعهد می شوند اجازه انتقالات به داخل و خارج از کشور را بدهند . این انتقالات به عزیزی که آزادانه قابل تبدیل باشد و به نرخ رسمی تعیین شده صورت خواهد گرفت. در این موافقتنامه ها امکان جلوگیری از انتقالات یک سرمایه گذار جهت ایفای تعهد مالی و پیش بینی شده است.

جانشینی

بر طبق این موافقتنامه ها چنانچه سرمایه گذار خارجی سرمایه گذاری خود را نزد دولت متبوع خود یا یک موسسه تعیین شده از سوی دولت بیمه نماید، طرف متعاهد سرمایه‌پذیر جانشینی بیمه گر به جای سرمایه گذار خارجی را به رسمیت می شناسد اما بیمه گر مستحق حقوقی بیش از سرمایه گذار خارجی نخواهد بود.

دامنه شمول معاهدات

برطبق توافقات به عمل آمده در معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری، در جمهوری اسلامی ایران این موافقتنامه ها فقط شامل سرمایه گذاری هایی میشود که به تصویب سازمان سرمایه‌گذاری برسد. علاوه بر این، نظر به اینکه نظام تصویبی در اغلب کشورها وجود ندارد همه سرمایه‌گذاری‌های سرمایه گذاران ایرانی در کشورها مشمول این موافقتنامه ها خواهند بود.

حل و فصل اختلافات

بر طبق این موافقتنامه ها چنانچه اختلافی بین دولت میزبان سرمایه گذاری و سرمایه گذاری خارجی ایجاد شود اختلاف میتواند در دادگاه های داخلی دولت و یا در داوری بین المللی حل و فصل شود. در مواردی که بین طرفین متعاهد در خصوص تفسیر یا اجرای موافقتنامه اختلاف ایجاد شود، مورد اختلاف توسط یک دیوان داوری موردی بررسی و حل و فصل خواهد شد.

هدف از انعقاد معاهدات دوجانبه سرمایه گذاری چیست؟

در پاسخ به این سوال باید گفت در مقدمه هزاران موافقتنامه دوجانبه سرمایه گذاری موجود تصریح شده است که هدف از انعقاد آن ها، افزایش جریان سرمایه گذاری خارجی می باشد.

امضاء موافقتنامه های دوجانبه سرمایه گذاری توسط یک کشور در حال توسعه، ارسال سیگنالی به سرمایه‌گذاران بالقوه است، با این مضمون که کشور مورد نظر برای حمایت از سرمایه گذاری های خارجی و رفع موانع آن مصمم می باشد. بدون تردید، علت استقبال سیاست‌گذاران کشورهای درحال توسعه از انعقاد موافقت نامه های مذکور، اعتقاد آنها به این امر است که انعقاد موافقتنامه های دوجانبه سرمایه گذاری با گستردن چتر حمایت بر سر سرمایه گذاری های خارجی در مقابل ریسک های سیاسی و سایر ریسک ها، به افزایش جریان این گونه سرمایه گذاری ها به کشور کمک می کند. از سوی دیگر می توان گفت گسترش موافقتنامه های دوجانبه سرمایه گذاری نتیجه رقابت کشورها ویژگی کشورهای درحال توسعه برای جذب سرمایه است. تمایل کشورهای در حال توسعه به انعقاد موافقتنامه های دوجانبه سرمایه‌گذاری مخصوصاً هنگامی افزایش می یابد که کشور رقیب که غالباً در همان منطقه قرار دارد مبادرت به انعقاد موافقتنامه های سرمایه گذاری می نماید و در نتیجه کشور مورد نظر تحت فشار ناشی از رقابت اقتصادی تمایل می یابد که او نیز به انعقاد موافقتنامه های سرمایه گذاری اقدام کند.