مسئولیت نسبی و تفاوت آن با مسئولیت تضامنی

مسئولیت نسبی و تفاوت آن با مسئولیت تضامنی

عنوان مسئولیت در حقوق ایران به تعهداتی اطلاق می گردد که شخصی در مقابل شخصی دیگر به موجب قرارداد و عقد بر عهده دارد. البته ممکن است این تعهدات ناشی از قرارداد نباشد (خارج از قرارداد). در حقوق ایران همواره از دو نوع مسئولیت تحت عنوان های مسئولیت تضامنی و نسبی صحبت می شود که با یکدیگر تفاوت هایی دارند. مسئولیت افراد به اندازه تعهدات و خسارات وارد نموده را مسئولیت نسبی می گویند. حال انکه مسئولیت تضامنی، مسئولیت های ناشی از تعهدات دیگری را نیز شامل می شود. از جمله مسئولیت شرکا.

مسئولیت نسبی و تفاوت آن با مسئولیت تضامنی

مفهوم دقیق مسئولیت

مطابق قانون مسئولیت مدنی، هر شخص نسبت به اعمال خود مسئولیت دارد، بنابراین در صورتی که به جان، آزادی، مال، سلامتی، حیثیت و یا شهرت تجاری دیگران صدمه زند، مسئول جبران آسیب ها و خسارات وارده می باشد. لازم به ذکر است که مسئولیت این اقدامات صرفا مدنی و حقوقی نبوده و می تواند به شکل مسئولیت کیفری باشد.

مفهوم مسئولیت نسبی

از نظر حقوقی، مسئولیتی که افراد در قبال دیگران دارند، ممکن است بنابر دلایل مختلف ایجاد شده باشند. به عنوان مثال ممکن است مسئولیت ایجاد شده ناشی از قرارداد و یا تعهد میان اشخاص باشد. اما با این وجود مسئولیت هایی نیز وجود دارند که به دلیل فعل یا ترک فعل ایجاد شده و خارج از قرارداد می باشند.

به طور کلی،مسئولیت نسبی  به این معناست که هر شخصی صرفا در محدوده تعهدات قبلی خود مسئولیت داشته ومسئول جبران خساراتی است  که دراین محدوده وارد نموده. به عنوان مثال شرکت تجاری را در نظر بگیرید که چهار شریک دارد و سهم الشرکه هر یک از آن ها 25 درصد می باشد. در صورتی که شرکت منحل شود و دارایی خود شرکت برای پرداخت بدهی های آن کافی نباشد، لازم است که هر یک از شرکا، مسئولیتی را در این زمینه به عهده بگیرند. در مسئولیت نسبی، بر خلاف مسئولیت تضامنی، شرکا تنها به نسبت تعهد خود در شرکت (25 درصد)، ملزم به پرداخت بدهی ها می باشند. و تعهد و مسئولیتی در قبال مازاد 25 درصد، نخواهند داشت.

بنابر این در مسئولیت مدنی هر یک از شرکا به نسبت آورده خود مسئولیت دارد. قانون تجارت این شرکت ها را تحت عنوان شرکت نسبی نام گذاری نموده است.

گاهی مسئولیت نسبی به نسبت خسارات وارد شده و در محدوده فعل یا ترک فعل اشخاص می باشد. به عنوان مثال تصادف رانندگی را در نظر بگیرید که در آن دو شخص به طور همزمان به خودروی دیگری برخورد کرده و منجر به آسیب آن می شوند.

در صورتی که سهم یکی از انها در آسیب وارده 30 درصد و سهم دیگری 70 درصد باشد، هر یک از افراد، صرفا در محدوده خسارات وارد نموده، مسئولیت دارند.

مسئولیت تضامنی

مسئولیت پیش بینی شده در شرکت های تضامنی تجاری، یکی از شاخص ترین جلوه های مسئولیت تضامنی است. بر همین اساس، در صورتی که شرکت تضامنی ثبت شود، اگر هنگام ایجاد بدهی و انحلال شرکت، پرداخت تمام قروض شرکت به وسیله دارایی آن، امکان پذیر نباشد، مسئولیت پرداخت تمامی قروض بر عهده شرکا خواهد بود.

به عنوان مثال شرکت تضامنی را در نظر بگیرید که دچار ورشکستگی شده و دارایی شرکت نیز جهت پرداخت بدهی های آن کافی نمی باشد. در این حالت اگر یکی از طلبکاران، خواهان پرداخت طلب خود باشد، هر یک از شرکا در قبال او متعهد بوده و باید کلیه دیون شرکت را پرداخت نمایند.

مسئولیت تضامنی و مسئولیت نسبی چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند ؟

در مسئولیت تضامنی بر خلاف مسئولیت نسبی، افراد علاوه بر تعهدات خود، مسئول تعهدات دیگران نیز می باشند. و در مقابل خساراتی که دیگران ایجاد کرده اند مسئول می باشند. لازم به ذکر است که در این نوع از مسئولیت، متعهد اصلی نیز مسئول می باشد. بنابراین مسئولیت تضامنی یک نوع مسئولیت در برابر فعل غیر بوده و فرد مسئولیت جبران تمامی خسارات ناشی از افراد ثالث را بر عهده دارد.

مسئولیت تضامنی در چک برگشتی

در چک پشت نویسی شده توسط ضامن و یا ظهر نویس، علاوه بر صادر کننده چک، ظهر نویس و ضامن نیز نوعی مسئولیت تضامنی را در قبال دارنده  چک دارند .  بنابر این در صورت برگشت خوردن چک، دارنده چک حق رجوع به هر یک از افراد مزبور را دارد . زیرا این افراد در قبال پرداخت مبلغ چک مسئول بوده و باید آن را به دارنده چک پرداخت نمایند. البته ضامن و ظهر نویس در صورت تادیه وجه چک، حق رجوع به صادر کننده چک و مطالبه وجه پرداختی را دارند.