عفو و شرایط آن
یکی از مهم ترین موضوعات در حوزه حقوق جزا عفو است که دارای شرایط و مقرراتی خاص می باشد. مصادیق جداگانه ای در علم حقوق وجود دارد که اشخاص طبق آن، با در نظر گرفتن شرایطی خاص، مورد عفو قانون قرار می گیرند.
موضوع عفو همواره مورد توجه فقه اسلامی بوده و آن را به افراد توصیه می نماید.
عفو و شرایط آن
مفهوم عفو
معنای لغوی عفو عبارت است از بخشش، ساقط کردن، گذشت، آمرزیدن، عذاب و … .
عفو در اصطلاح کیفری به معنی اقدام و و ابزاری جهت متوقف ساختن اجرای حکم و یا اسقاط تعقیب دعوی می باشد. در واقع این اقدام از طریق نهاد های حکومتی اعم از رهبری و یا مجلس قانونگذاری امکان پذیر بوده که برای بخشیدن تمام یا قسمتی از مجازات متهم و یا توقف تعقیب او، توسط این نهاد ها تصویب می گردد.
عفو یک امتیاز است که در خصوص منافع جامعه توسط قوای حاکم هر کشوری رد یا پذیرفته می شود. این امتیاز امکان برقراری آرامش و نظم دوباره را در جامعه در خصوص جرایمی از جمله جرایم سیاسی، توسط سران و رهبران سیاسی فراهم می نماید.
در اوضاعی که جامعه تحمل مجازات هایی مانند اعدام را ندارد، تدبیری تحت عنوان عفو خصوصی شدت مجازات ها را کاهش می دهد. عفو در ترمیم بسیاری از خطاها و اشباهات قضایی موثر بوده و پاداش حسن رفتار و اخلاق بزهکاران در دوران محکومیت آن ها محسوب می شود. در واقع عفو از جهت اثر تربیتی آن، دارای مزایای اجتماعی بسیاری می باشد.
عفو شامل جنبه ی عمومی جرم و جرائمی که شاکی خصوصی نداشته می شود. (در مواقعی که شاکی از شکایت خود صرف نظر کرده باشد نیز امکان عفو وجود دارد)
جنبه عمومی جرم:
جرم واقع شده سبب آسیب به جامعه شده و امنیت عمومی را تحت الشعاع قرار می دهد.
جنبه خصوصی جرم:
جنبه خصوصی جرم شامل مواقعی است که شاکی به واسطه وقوع جرم شکایت نموده و رسیدگی به پرونده را آغاز می نماید.
لازم به ذکر است که تمامی مجازات مجرمین همواره مورد بخشش قانون قرار نمی گیرند بلکه گاهی ممکن است بخشی از مجازات مورد بخشش و عفو قرار گرفته و یا تبدیل به مجازاتی دیگر شود. به عنوان مثال زندانیانی گه به اعدام جرایم مواد مخدر محکوم شده اند ممکن است با توجه به شرایط قانونی مورد عفو قرار گرفته و مجازات آن ها به حبس و پرداخت جزای نقدی تغییر نماید. در این مواقع کل مجازات مورد بخشش قرار نگرفته و تنها مجازات سنگین به مجازات خفیف تر تبدیل می شود.
انواع عفو
عفو عمومی
عفو عمومی (عفو عام) اقدامی است که از سوی قدرت اجتماعی جهت فراموش کردن برخی از جرایم و همچنین منع تعقیب آن ها انجام می شود. در عفو عمومی، دادرسی و یا اجرای حکم متوقف شده و اثر تبعی و تکمیلی آن زایل می گردد. در این نوع عفو آثار محکومیت جزایی منتفی شده و در صورتی که عفو به قسمتی از مجازات تعلق گرفته باشد، آثار کیفری آن حکم باقی خواهد ماند.
قوه مقننه عهده دار اعطای عفو عمومی است.
عفو خصوصی
عفو خصوصی (عفو خاص) اقدام و تصمیمی است که به پیشنهاد رئییس قوه قضاییه و موافقت مقام رهبری نسبت به تمام یا قسمتی از مجازات گرفته می شود.
تفاوت های عفو خصوصی و عفو عمومی
- عفو خصوصی دارای جنبه شخصی می باشد یعنی بر خلاف عفو عمومی، به صورت انفرادی و مستقل به محکومان اعطا می گردد.
- در عفو خصوصی محکومیت کیفری زایل نمیگردد و محکومیت به همراه تمامی آثار آن در سابقه کیفری محکوم علیه باقی می ماند.
- عفو عمومی قابل اعمال در جرایم تعذیری می باشد در حالی که عفو خصوصی مشمول تمامی مجازات ها می گردد مگر مجازات حدود با شرایط خاص همچنین قصاص که جنبه حق الناسی دارد.
- عفو خصوصی تنها قابلیت اعمال در احکام قطعی دارد . در حالی که عفو عمومی قابل اعمال در احکام قطعی و غیر قطعی می باشد.
- اعمال عفو عمومی بر خلاف عفو خصوصی مطابق قانون می باشد . در واقع عفو خصوصی با گذشت شاکی اعمال می شود. در حالی که اعمال عفو عمومی از طریق قانون انجام گرفته و قابلیت متوقف نمودن پرونده در هر مرحله از رسیدگی را دارد.
- عفو خصوصی تنها به محکومین اختصاص دارد در حالی که عفو عمومی شامل محکومین و متهمین می گردد.
شرایط عفو
- یکی از شروطی که همواره در عفو مورد توجه قرار می گیرد این است که جرم از طریق اقرار متهم ثابت شده باشد.
- در برخی موارد قانونگذار شرط توبه را ذیل اقرار قید نموده است . البته ماهیت، احراز و زمان پذیرش توبه اهمیت ویژه ای را نزد قانونگذار دارد.
بدون دیدگاه