دعوای خلع ید

دعوای خلع ید

مالکیت ملک همواره یک موضوع مهم در زندگی انسان ها بوده است . در امور مربوط به مالکیت پیش می آید که فردی به طور غیر قانونی مال غیر منقول دیگری را تصرف کند. چنانچه صاحب مال خواستار خارج کردن مال خود از تصرف و پایان دادن به تصرفاتِ شخص متصرف باشد، می تواند در غالب یک دعوای حقوقی تحت عنوان خلع ید به مراجع قضایی درخواست بازگشت مال خود را بنماید.

برای طرح دعوای خلع ید باید مالک بودن خاهان قابل اثبات باشد و مالک ملزم به ارائه سند رسمی مالکیت است. همچنین خوانده باید ملک را تصرف کرده و تصرف آن به صورت غیر قانونی یا غصبی باشد در غیر این صورت درخواست دعوای خلع ید خواهان قابلیت استماع نداشته و مطابق با ماده ی 2 قانون آیین دادرسی مدنی قابل رد می باشد.

دعوای خلع ید

خلع ید به سه شکل امانی، غاصبانه و مشاعی است.

• خلع ید امانی: خلع ید امانی در رابطه با افرادی صدق می کند که بین آن ها قراردادی موجود است، این قرارداد و رابطه ی حقوقی در کمال صحت و درستی تا پایان موعد قرارداد باقی خواهد ماند . چنانچه پس از انقضای موعد متصرف به تصرفات خود ادامه دهد به عنوان غاصب شناخته شده و می توان دعوای خلع ید امانی را علیه او مطرح کرد.
• خلع ید غاصبانه: هر شخص در محدوده ی مالکیتی که نسبت به ملکش دارد  می تواند آن را تصرف کند . اگر بنا به دلایلی تصرف شخص غیر قانونی باشد، مبنایی غاصبانه پیدا کرده و موضوع دعوای خلع ید قرار خواهد گرفت.
• خلع ید مشاعی: در صورت خلع ید علیه متصرف ملک مشاعی و نفع حاصل از آن برای مالک قسمتی از ملک مشاع، خلع ید تمام قسمت های ملک را شامل می شود . بنابراین قانونگذار اجازه ی خلع ید کل ملک مشاعی را دارد و میتواند از تصرفات شریک یا غاصب جلوگیری کند.

در رابطه با مالکیت و دعاوی مربوط به آن همواره شاهد موضوع تخلیه ید و تصرف عدوانی نیز هستیم. در دعاوی خلع ید خواهان باید با ارائه ادله ی مناسب، مالکیت خود را نسبت به ملک موضوع دعوا ثابت کند تا دادگاه بتواند علیه خوانده حکم صادر نماید . این مدارک باید مالکیت صد درصدی خواهان را برای دادگاه نمایان سازد. دعوای تخلیه ی ید از دیگر موضوعاتیست که در رابطه با دعاوی مالکیت همواره مطرح می شود. اگر میان خواهان (مالک) و خوانده (متصرف) قراردادی از جمله قرارداد اجاره موجود بوده و در آن تاریخ تخلیه ی ملک مشخص شده باشد، در صورتی که متصرف یا مستاجر (خوانده) ملک را تخلیه نکند دعوای تخلیه ید علیه او صدق می کند. همچنین اگر شخصی برای مدتی اجازه ی استفاده از ملک خود را به دیگری دهد سپس اجازه ی خود را پس بخواهد، شخص (مالک) می تواند دعوای تخلیه ی ید علیه او را مطرح کند.

تفاوت خلع ید و تصرف عدوانی:

در صورتی که شخصی در گذشته مال غیر منقولی را در تصرف داشته و دیگری این مال را بدون رضایت او تصرف کند، اگر متصرف سابق نسبت به این مال اعاده ی تصرف کند، از آن در باب تصرف عدوانی بحث  میشود، زیرا مدعی برای اثبات ذیحقی خود به تصرفات سابق خویش استناد کرده و همانند مالک موضوع دعوای خلع ید،به مالکیت خود نسبت به ملک متمسک نمیشود و عدوانی بودن تصرفات خوانده را ادعا می کند. قانون گذار به موجب این دعوا تصرف را مورد حمایت قرار داده و دادگاه وارد موضوع دلایل مالکیت نمی شود. در ارتباط با موضوع تصرف عدوانی کیفری، مطابق ماده ی 690 قانون مجازات اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. عده ای سابقه ی تصرف را کافی دانسته و عده ای دیگر مالکیت را شرط می دانند. با وجود این اختلافات رویه ی قضایی اثبات مالکیت را پذیرفته است. عدم آگاهی کافی از تفاوت این طرح های دعاوی، موجب نا امیدی بسیاری از محاکم و قوه ی قضاییه شده زیرا پس از طرح این دعاوی در دادگاه موفق ظاهر نمی شوند. باید به این موضوع توجه داشت که دعاوی مطرح شده در محکمه ارکان و شرایط خاص خودشان را دارند و رسیدگی آن ها به تحقق شرایط و ارکان آن دعوا منوط می باشد.